Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Onze visie ten aanzien van het weerstandsvermogen is:

‘Streven naar een goede beheersing van de risico’s en een goede balans tussen de bestuurlijke ambitie en de daarmee gepaard gaande risico’s. Uitgangspunt hierbij is een positief weerstandsvermogen’.

Onze doelstelling is:

• het realiseren en behouden van een gezonde financiële positie;
• het voorkomen van ingrijpende beleidswijzigingen die noodzakelijk worden bij het zich voordoen van niet afgedekte risico’s. Dit wordt gerealiseerd door middel van beheersing van de risico’s en een positief weerstandsvermogen.

 

Onderstaand treft u in een tabel het risicoprofiel aan. Onder de tabel wordt het risicoprofiel per onderwerp beschreven. Hieronder worden de in het risicoprofiel weergegeven risico’s nader omschreven. Wij maken hierbij onderscheid in incidentele en structurele risico’s.

Op een tweetal onderwerpen lopen wij een incidenteel risico. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor doet. De risico’s worden hieronder toegelicht.

GVZ Europark Coevorden-Emlichheim GmbH heeft een financieringsfaciliteit van maximaal € 7 miljoen bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) afgesloten. Het uitgangspunt is dat Europark GmbH zich zonder een extra financiële bijdrage van onze gemeente ontwikkelt. Mocht zij op enig moment onverhoopt toch een beroep op de gemeente moeten doen voor financiële steun dan is het door ons ingeschatte maximale risico € 525.000 (15% kans x 50% van € 7 miljoen).

Per 1 januari 2024 verloopt de financieringsfaciliteit bij de BNG. Verlenging behoort niet tot de mogelijkheden vanwege de focus op Nederlandse ondernemers. Het Europark is een Duitse Besloten Vennootschap, een zogenaamde GmbH. Het ligt in de lijn der verwachting dat een nieuwe financieringsovereenkomst zal worden afgesloten met een Duitse bank. Hierover lopen momenteel de onderhandelingen. In de huidige tijdgeest van hoge inflatie en stijgende rente schuilt hierin een risico. Daarnaast zal de gemeente Coevorden worden gevraagd om voor een deel garant te staan. Dat is nu ook van toepassing.

In het kader van voorliggende begroting hebben wij de risico’s van de grondexploitaties geanalyseerd. De totaal per eind 2024 verwachte boekwaarde bedraagt circa € 4,2 miljoen. Dit resulteert in een maximaal risico voor 2024 van circa € 546.000. De totale boekwaarde zal op basis van de lopende grondexploitaties naar verwachting de komende periode (tot eind 2027) afnemen naar nihil. Als gevolg daarvan zal ook het risico de komende jaren afnemen.

Er zijn twee onderwerpen waarover wij een structureel risico lopen. Dit betreffen het sociaal domein en de Emco-groep. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor zal doen. De risico’s worden hieronder toegelicht.

Met de ervaring van de afgelopen jaren hebben wij ons meerjarenbeleid opgesteld. Wij hebben de budgetten in het Sociaal Domein aangepast aan de nieuwste prognoses. Wij verwachten dat daarmee deze budgetten voor de komende jaren naar op niveau zijn. Tegelijk zien we landelijk de kosten in het Sociaal Domein nog altijd oplopen. Hoe de kosten binnen het Sociaal Domein zich ontwikkelen ligt niet in alle gevallen binnen onze invloedssfeer. 

In juli 2023 is de Hervormingsagenda Jeugd vastgesteld. Er moet flink worden bezuinigd in de kosten van de jeugdzorg de komende jaren. Daarnaast is er sprake van financiële onzekerheid. Om alle veranderingen die op ons afkomen aan te kunnen is naast een inhoudelijke strategie ook een financiële strategie jeugd opgesteld. Door meer in te zetten op het versterken van de context rond het normale leven en het verbeteren van de toegang jeugdhulp zetten wij de eerste stappen om te komen tot bezuinigingen. Er is wel een reëel risico dat er door de externe ontwikkelingen zoveel kosten komen dat er in 2024 een tekort blijft, dat mogelijk groter is dan de afgelopen jaren.

De hoge inflatiecijfers van de afgelopen tijd hebben ook invloed op de kosten in de zorg. In principe is daarbij ook nog steeds sprake van open-einde-regelingen. Om de voornoemde redenen nemen wij in de risico-inventarisatie voor het gedeelte Jeugdwet een bedrag op van € 750.000 in 2024 en € 1.000.000 voor de overige jaren met een kans van 50% en voor het gedeelte Wmo een bedrag van € 600.000 met een kans van 50%.

De EMCO-Groep is een gemeenschappelijke regeling (GR) die uitvoering geeft aan de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Naast onze gemeente nemen de gemeenten Emmen en Borger-Odoorn deel aan deze GR. Alle bevoegdheden en taken met betrekking tot de uitvoering van de Wsw zijn door onze gemeente overgedragen aan de GR. Voor de uitvoering van de Wsw ontvangen wij een lumpsumbedrag in het Participatiebudget. Sinds de invoering van de Participatiewet is er geen nieuwe instroom in de Wsw meer mogelijk. Hierdoor neemt de Wsw-populatie door natuurlijk verloop gestaag af. Als gevolg van de bovenstaande ontwikkelingen is de verwachting dat het exploitatietekort van de EMCO-Groep jaarlijks zal toenemen. Hiermee is rekening gehouden in ons meerjarenperspectief. De EMCO-Groep benoemt in haar risicoparagraaf in de begroting 2024 de volgende risico’s: de hoge inflatie, netto-opbrengsten (wegvallen van klanten/opdrachten), inkomsten uit landelijke subsidies en de situatie op energiemarkt. Wij schatten het financiële risico voor Coevorden in op  € 200.000 met een kans van 50%.

Op 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet in werking. Met de Omgevingswet wordt het bouwen van een bouwwerk gescheiden in een technisch en ruimtelijk deel. Dat levert twee activiteiten op: de technische bouwactiviteit en de omgevingsplanactiviteit bouwwerken. Te verwachten is dat de gemeentelijke kosten niet sterk zullen veranderen. Voor een aantal eenvoudige activiteiten vervalt de wettelijke plicht om een bouwtechnische toets te doen. In de gemeente Coevorden betekent dit dat 30% van de legesinkomsten komt te vervallen. Een deel van deze missende inkomsten worden opgevangen doordat er voor een aantal nieuwe activiteiten leges worden geheven. We weten nog niet exact wat de invoering van de omgevingswet gaat doen met het aantal aanvragen en wat de financiële gevolgen daarvan zijn. Deze onzekerheden geven een risico op de inkomsten van de leges. Wij schatten het financiële risico in op  € 75.000 met een kans van 20%.

Wij zien een aantal ontwikkelingen die van betekenis gaan zijn voor onze gemeente, maar waarbij wij nog niet kunnen inschatten of dit - al dan niet financiële - risico's met zich meebrengt. We willen deze ontwikkelingen wel in deze risicoparagraaf onder de aandacht brengen.

Als gemeente kunnen wij altijd worden geconfronteerd met een bezwaar of beroep dat wordt aangetekend tegen een door ons genomen besluit. Dit geldt ook voor mogelijke aansprakelijkstellingen. Op dit moment heeft onze verzekeraar er een in behandeling.

Bestrijding van invasieve uitheemse exoten (plant en dier)
In de afgelopen jaren is het aantal soorten invasieve exoten (plant en dier) toegenomen; de bestrijding hiervan kan leiden tot forse kostenposten. Een invasieve exoot is een plant of dier dat een risico vormt voor onze natuur, welzijn van mens of dier en of agrarische sector. Deze risico’s bestaan uit het verdringen van inheemse plant- en diersoorten, vanwege toxische eigenschappen of beiden. In 2021 heeft de provincie Drenthe aangegeven Provinciaal beleid op te stellen over de bestrijding/beheersing van invasieve exoten. 

Maatschappelijke ontwikkelingen
Maatschappelijk gezien gebeurt er op dit moment veel. We hebben belangrijke ontwikkelingen die de gemeentelijke bedrijfsvoering beïnvloeden, zoals de Hervormingsagenda Jeugd, de invoering van de Omgevingswet,  het huidige inflatieniveau en de situatie op de energiemarkt. Daarnaast gebeurt er in maatschappelijk opzicht veel. Het 'stikstof-dossier', de woningmarkt, de situatie in de Oekraïne, een krappe arbeidsmarkt en de naweeën van de coronacrisis zijn enkele voorbeelden van ontwikkelingen die in meer of mindere mate een risico vormen voor het goed kunnen uitvoeren van onze gemeentelijke taken. De financiële risico's die hier aan verbonden zijn laten zich moeilijk inschatten. Het is belangrijk om hier voortdurend met elkaar de vinger aan de pols te houden.

Loon- en prijsontwikkeling

De inflatie blijft fors. De CAO loopt begin 2024 af en de vakbonden zetten in op forse stijgingen. Dat brengt met zich mee dat ook in 2024 risico's voort doen op de kosten van de subsidie partners, maatschappelijke organisaties, zorgaanbieders en verbonden partijen. De omvang van de effecten van de inflatie en de nieuwe CAO bedragen zijn lastig in te schatten. Daarom is het belangrijk om de inflatiecijfers en de voortgang bij de CAO-onderhandelingen goed te monitoren en vroegtijdig in te spelen op ontwikkelingen.

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en de mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwacht en substantieel zijn, op te vangen. Hierbij zetten wij eerst het gedeelte van onze weerstandscapaciteit in dat geen of minimale effecten heeft op ons beleid en onze begroting.
In onze weerstandscapaciteit hebben wij geen bestemmingsreserves en  stille reserves opgenomen. Het tijdsbestek waarin stille reserves vrijgespeeld kunnen worden ter dekking van risico’s ligt hieraan ten grondslag. Voor bestemmingsreserves is het argument dat bij de inzet van deze reserves de uitvoering van het beleid mogelijk onder druk komt te staan.

Een gemeente is vrij om te bepalen welk deel van de weerstandscapaciteit wordt aangewend voor het weerstandsvermogen. Conform de nota Risicomanagement en Weerstands­vermogen zetten wij alleen onze algemene reserve in ter dekking van de mogelijke risico’s. Het weerstandsvermogen wordt als volgt bepaald:

Beschikbare weerstandscapaciteit : benodigde weerstandscapaciteit (risicoprofiel). Hieruit vloeit een ratio voort, die in te delen is in één van de categorieën A tot en met F.

Wij streven vanaf 2018 naar een ratio in (minimaal) categorie B, dat wil zeggen een ratio tussen de 1,4 en 2,0, geduid als ‘ruim voldoende’.

WEERSTANDSVERMOGEN
Bedragen x € 1.000
	2024	2025	2026	2027
Weerstandscapaciteit	29.731	31.731	33.423	35.114
Te verwachten risico’s	1.861	1.797	1.651	1.440
Weerstandsvermogen	27.870	29.934	31.772	33.674
Bestemmingsreserves	10.504	10.075	10.039	10.023
Weerstandsvermorgen incl bestemmingsreserves	38.374	40.009	41.811	43.697
De ratio weerstandsvermogen kan als volgt worden berekend:
Beschikbare weerstandscapaciteit / benodigde weerstandscapaciteit (risicoprofiel)
RATIO WEERSTANDSVERMOGEN
	2024	2025	2026	2027
Ratio weerstandsvermogen	15,98	17,66	20,24	24,38
Ratio weerstandsvermogen incl bestemmingsreserves	21,62	23,26	26,32	31,35

Op grond van het BBV nemen wij in deze paragraaf een aantal kengetallen op die de  beoordeling van onze financiële positie ondersteunen. Daarmee wordt beoogd uw raad in staat te stellen gemakkelijker inzicht te krijgen in de financiële positie van onze  gemeente. De kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken en op te vangen. Zij geven zodoende inzicht in de financiële weerbaarheid en wendbaarheid. Het gaat daarbij om de volgende kengetallen:

• de netto schuldquote;
• de netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen;
• de solvabiliteitsratio;
• de grondexploitatie;
• de structurele exploitatieruimte, en
• de belastingcapaciteit.

Deze kengetallen moeten altijd in samenhang worden bezien omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een goed beeld kunnen geven van de financiële positie van de gemeente.

De provincie hanteert voor de kengetallen de volgende signaleringswaarden, waarbij categorie A als 'minst risicovol' en categorie C als 'meest risicovol' wordt geduid.

SIGNALERINGSWAARDEN PROVINCIE
Kengetal	Categorie A	Categorie B	Categorie C
Netto schuldquote a. zonder correctie doorgeleende gelden	<90%	90-130%	>130%
b. met correctie doorgeleende gelden	<90%	90-130%	>130%
Solvabiliteitsratio	>50%	20-50%	<20%
Grondexploitatie	<20%	20-35%	>35%
Structurele exploitatieruimte	Begr >0%	Begr = 0%	Begr <0%
Belastingcapaciteit	<95%	95-105%	>105%

Toelichting op de betekenis van de kengetallen
De netto schuldquote (ook gecorrigeerd voor verstrekte leningen) zegt iets over de relatie tussen het eigen vermogen en het vreemd vermogen. De schuldquote daalt in deze begrotingsperiode als gevolg van reguliere aflossingen op de leningenportefeuille.

De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De ratio stijgt omdat wij blijven werken aan de versterking van onze vermogenspositie door middel van structurele stortingen in de algemene reserve.

De indicatoren voorraadquote, structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit zeggen iets over de mogelijkheden aan de inkomstenkant om incidentele uitgaven op te kunnen vangen.

Ontwikkeling van onze kengetallen
De afgelopen jaren is er sprake geweest van een gezond financieel evenwicht. Wij creëren door het hierop inzetten ruimte voor nieuw beleid en een gezonde financiële basis. De bestuurlijke lijn van de afgelopen jaren zien wij terug in de ontwikkeling van alle indicatoren en de uitkomsten onderschrijven het gevoerde beleid.