Begroting gemeente Coevorden. Versterken wat in gang is gezet.
Belangrijke thema’s zijn wonen, duurzaamheid, bestaanszekerheid, kansengelijkheid, veiligheid en de toekomstbestendigheid van de eigen organisatie.
Daarbij kiest het college ervoor om in 2024 voort te zetten en te versterken van wat in deze bestuursperiode vanaf 2022 al in gang is gezet. Het college wil vooral resultaten behalen en dat zichtbaar maken.
Geachte leden van de raad,
Hierbij bieden wij u ter vaststelling aan de Programmabegroting 2024 en de meerjarenraming 2025-2027.
De programmabegroting is opgebouwd vanuit de thema’s van het Bestuursprogramma 2022-2026. We benoemen de activiteiten in de gebruikelijke en verplichte systematiek. Namelijk de uitwerking van ‘Wat willen we bereiken’ in ‘Wat gaan we daarvoor doen’ en ‘Wat mag het kosten’. In de Kaderbrief 2024 zijn de bestuurlijke hoofdlijnen voor het begrotingsjaar 2024 geschetst. In de Programmabegroting 2024 geven we aan wat we gaan doen om onze doelen te bereiken en wat het gaat kosten.
Voor 2024 is de begroting sluitend en laat een surplus zien voor nieuwe beleidsontwikkelingen. Dit geldt ook voor 2025. Vanaf 2026 komen gemeenten structureel middelen tekort om hun taken uit te voeren. In combinatie met alle ontwikkelingen, de noodzakelijke investeringen, de inflatie, de stijgende rente, de ambities uit ons bestuursprogramma en geschatte mee- en tegenvallers krijgen we geen sluitende begroting voor de jaren vanaf 2026. Dit is het bekende 'ravijnjaar'.
De val van het kabinet – controversiële onderwerpen
Een dag nadat u de Kaderbrief 2024 vaststelde biedt het kabinet Rutte IV zijn ontslag in bij de Koning. Vanaf dat moment hebben we te maken met een demissionair kabinet waarbij de vraag rijst welke onderwerpen nog worden afgehandeld en welke onderwerpen controversieel worden verklaard. Dit zijn onderwerpen die niet op de Kameragenda komen, totdat er een nieuw kabinet is aangetreden. De consequenties daarvan ervaren wij ook in onze gemeente. De Spreidingswet wordt wél behandeld, maar de Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (WAMS) is controversieel verklaard. Desondanks zetten we in op integraliteit in de samenwerking. Maar de invoering van de WAMS nemen we nu niet op in de Programmabegroting 2024.
Reguliere indexatie en hernieuwde tariefafspraken Jeugdhulp
Door de Inkoopregio Zuid is een (voor)waarschuwing afgegeven over stijgende kosten in 2024. Het gaat daarbij o.a. om een verwachte indexatie (8%) van de tarieven, die hoger is dan de indexatie die in de begroting als standaard wordt opgenomen.
Daarnaast is er sprake van een ingeschatte toename in de kosten per gemeente (deels op basis van gebruik) door hernieuwde tariefafspraken bij een aantal aanbieders. Dit heeft te maken met de transformatieopdracht van grootschalige naar kleinschalige voorzieningen en de financiële situatie van zorgaanbieders. De afgelopen jaren is gebleken dat deze kosten uiteindelijk wel in tarieven worden verwerkt, ondanks inkoopafspraken. Dit vanwege verschillende tarieven tussen jeugdhulpregio’s en onder druk van belangenorganisaties. Een andere ontwikkeling is het landelijk overleg over de kosten van de gecertificeerde instellingen. Dit kan leiden tot een kostenverhoging tot 30 % die verplicht wordt doorgevoerd voor alle gemeentes. Het is nog onduidelijk in hoeverre gemeentes hiervoor door het rijk worden gecompenseerd. Aangezien deze kosten nog niet ‘hard’ zijn, kan daar bij het opstellen van de begroting nog geen rekening mee worden gehouden.
Complexiteit van de arbeidsmarkt
De complexiteit van de arbeidsmarkt wordt steeds meer voelbaar. Vacatures kunnen moeilijker worden vervuld, het verzuim is net als veel andere gemeentes nog steeds hoog en de uitstroom is duidelijk toegenomen. Aan deze trends lijkt geen eind te komen in 2024.
Hogere uitstroom in combinatie met hoger verzuim betekent ook hogere instroom. Dat betekent, dat het aantal relatief onervaren medewerkers in onze organisatie stijgt. Een onervaren medewerker is minder effectief dan een ervaren medewerker. Bovendien verdwijnt cruciale kennis op steeds meer plekken in de organisatie door de hogere uitstroom in combinatie met korte opzegtermijnen. Daardoor is het steeds lastiger voor nieuwe medewerkers om goed ingewerkt te raken. Een goed onboarding traject, zoals we dat binnen onze gemeente kennen, is niet meer voldoende.
Ondanks alles weten we tot nu toe met z’n allen de klus te klaren. Maar de werkdruk neemt wel steeds meer toe, terwijl de belastbaarheid en inzetbaarheid van mensen langzaam lijkt af te nemen. Het kost de organisatie steeds meer moeite om alle taken en ambities waar we voor aan de lat staan te realiseren. En ook kost het steeds meer tijd, geld en energie om nieuwe medewerkers te werven en om hen enkele jaren te behouden. Een goed en aantrekkelijk werkgever zijn is daarom van levensbelang. Ook in 2024 zullen we blijven zoeken naar manieren om invulling te geven aan goed en aantrekkelijk werkgeverschap om daarmee de risico’s van uitstroom en uitval zo veel mogelijk te beperken.
Diverse ontwikkelingen
Vraagstukken als bestaanszekerheid, armoedebestrijding, klimaatverandering en duurzaamheid houden ons dagelijks bezig. Dat geldt ook voor de stijgende kosten voor materialen, machines, grondstoffen en arbeid en het effect daarvan op de woningbouwopgave en de inrichting van onze openbare ruimte. Niet alleen de hoogte van de kosten speelt ons parten, maar ook de ontwikkeling van die kosten. Verder is het onzeker hoe het zogenoemde ‘stikstofdossier’ zich ontwikkelt. Binnenkort brengt het RIVM de gegevens uit over de stikstofdepositie in Nederland. Naast de jaarlijkse actualisatie worden in 2023 de herziene Kritische Depositiewaarden toegepast. Wat deze waarden gaan betekenen voor onder andere onze woningbouwopgave en de transformatieopgave van de agrarische sector in onze gemeente is nog niet bekend.
Ook vragen ontwikkelingen als gaswinning en waterinjecties aandacht. Op deze onderwerpen hebben wij samen met onze partners kennis te organiseren. De precieze vorm en omvang zal op termijn blijken.
Structurele middelen vanuit het Rijk
“In de nabije toekomst zal duidelijkheid moeten ontstaan over de op langere termijn beschikbare structurele middelen van gemeenten. Er kan niet gewacht worden op een coalitieakkoord van een nieuw kabinet”, aldus de Taskforce Taken en Middelen Gemeenten. Het is de bedoeling, dat in december 2023 tijdens de algemene ledenvergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voorstellen worden gedaan om taken en middelen weer in balans te krijgen. Vanuit de gedachte dat de Miljoenennota voldoende duidelijkheid schept over de structurele financiële situatie vanaf 2026. Als dat niet zo is, ontstaat er een nieuwe situatie.
We houden voorgaande en andere ontwikkelingen nauwlettend in de gaten en we zijn ons ervan bewust dat deze ontwikkelingen impact kunnen hebben op de haalbaarheid van de doelen die wij als gemeente willen bereiken.
Het nauwlettend in de gaten houden van ontwikkelingen op diverse terreinen is helaas niet afdoende. Sommige ontwikkelen brengen met zich mee, dat er nu bestuurlijke keuzes gemaakt moeten worden.
Preventie
We zetten als gemeente Coevorden in op preventie en het versterken van de context van het normale leven. Dit doen we zodat inwoners minder (tweedelijns) ondersteuning nodig hebben. Dat vraagt om een sterk voorveld, waarbij het MWC (Maatschappelijk Welzijn Coevorden) een belangrijk onderdeel is.
Onlangs is er een nieuwe CAO vastgesteld voor sociaal werk met onder andere een loonsverhoging van 15%. Deze nieuwe afspraken leiden tot hogere loonkosten bij MWC die vervolgens leiden tot een vermindering van inzet. Wij verwachten, dat door de verminderde inzet in het voorveld de kosten in de (tweedelijns)ondersteuning zullen toenemen. Terwijl wij juist die kosten proberen te verlagen door te sturen op normaliseren en demedicaliseren.
MWC is een belangrijke partner in ons sterke lokale team. In de Hervormingsagenda Jeugd wordt het sterke lokale team genoemd als middel om de druk op de tweedelijns jeugdhulp te verminderen. Om het dienstverleningsniveau bij MWC op hetzelfde niveau te handhaven moet er meer geld beschikbaar worden gesteld.
Beheer en onderhoud openbare ruimte
We willen een bereikbare gemeente zijn. Voor zowel onze inwoners, bedrijven en bezoekers. Om ons vlot en veilig te kunnen verplaatsen op de fiets, met de auto, het openbaar vervoer of te voet hebben we goede verbindingen nodig. Naast het investeren in en het verbeteren van onze infrastructuur, hebben wij deze ook goed te onderhouden. Wij constateren dat de onderhoudstoestand in onze gehele openbare ruimte, waaronder de wegen, niet op niveau is. Wanneer wij het huidige onderhoud- en uitvoeringsprogramma voor de wegen continueren met de huidige middelen gaan wij niet meer voldoen aan de wettelijke kaders. Daarbij komt dat nog langer uitstellen leidt tot grotere investeringen. Het hiervoor genoemde geldt niet alleen voor onze wegen, maar voor de gehele openbare ruimte.
In 2024 leggen wij het wegenbeheerplan aan u voor. Op basis van dit plan zult u een keuze moeten maken welke risico’s u als raad acceptabel acht in relatie tot de onderhoudsstaat van onze gemeentelijke infrastructuur. Om inzicht te verkrijgen in de resterende openbare ruimte laten wij in 2024 de kwantiteit en technische kwaliteit van onze gehele openbare ruimte in beeld brengen. Deze kosten zullen in 2025 aan uw raad worden gepresenteerd.
Naast allerlei ontwikkelingen en bestuurlijke dilemma’s blijft het college met volle kracht werken aan de uitvoering van de woonvisie. We zien overal in de gemeente inwoners starten met collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO) om gezamenlijk hun woningen te ontwikkelen. Wij bieden daarbij ondersteuning. Als enige gemeente in Drenthe maken we samen met woningcorporatie Domesta concrete stappen om flexwonen te realiseren.
Ook voor onze ondernemers zijn het dynamische tijden. Zij zien zich ook geplaatst voor vraagstukken rond personeel en ruimte. Wij pakken deze onderwerpen op binnen de Dutch Techzone in regionaal verband. Zo zijn we in gesprek om huisvesting voor arbeidsmigranten te realiseren. Verder zoeken we naar nieuwe locaties voor bedrijventerreinen en kijken we naar de mogelijkheden voor uitbreiding van bestaande locaties.
Slag bij Ane
In 2027 is het 800 jaar geleden dat de Slag bij Ane plaatsvond. Een bijzonder verhaal over opstand en hoe je met vereende krachten je kunt weren tegen machthebbers die hun wil opleggen aan het volk. Deze slag is vormend geweest voor Coevorden en Hardenberg, voor de inrichting van Noord-Nederland en de bestuurlijke centra in Assen en Zwolle. Samen met de gemeente Hardenberg en stakeholders zijn we in gesprek over dit jubileum dat we aangrijpen om onze regio op de kaart te zetten: cultureel, historisch, toeristisch, samenwerking in de regio, onderwijs en bereikbaarheid. In 2024 zal de voorbereiding daarom al de nodige impact hebben.
Van Gogh
In 2023 is het erfgoed van Vincent van Gogh tot leven gekomen. Een van ’s werelds beroemdste kunstenaars heeft rondgelopen in onze gemeente. Kunstenaarsdorp Zweeloo, ondernemers en organisaties hebben mooie activiteiten en evenementen georganiseerd zoals het unieke locatietheater ‘Zwerver in Zweeloo’. Ook in 2024 werken we met onze projectpartners aan een blijvend aanbod: een kunstproject in de openbare ruimte, een VR-beleving in de kerk van Zweeloo en starten we een haalbaarheidsonderzoek voor een cultureel beleefcentrum in Zweeloo.
Wij wensen u een goede behandeling van de Programmabegroting 2024 en de meerjarenraming 2025-2027 toe.
Hoogachtend het college van burgemeester en wethouders van Coevorden,
de secretaris de burgemeester
K.M. Cornelissen R. Bergsma