Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In de Nota Weerstandvermogen en risicobeheersing hebben wij de volgende visie op het gebied van weerstandsvermogen:

“Wij streven naar beheersing van de risico’s en een goede balans tussen de bestuurlijke ambities en de daarmee gepaarde gaande risico’s. Uitgangspunt hierbij is een ruim voldoende weerstandsvermogen.”

Met deze visie hebben wij de volgende doelstellingen geformuleerd:

• Het realiseren van een gezonde financiële positie;
• Het voorkomen van ingrijpende beleidswijzigingen die noodzakelijk worden bij het zich voordoen van niet afgedekte risico’s.

Dit wordt gerealiseerd door middel van beheersing van de risico’s en een positief weerstandsvermogen.

Onderstaand treft u in een tabel het risicoprofiel aan. Onder de tabel wordt het risicoprofiel per onderwerp beschreven. Hieronder worden de in het risicoprofiel weergegeven risico’s nader omschreven. Wij maken hierbij onderscheid in incidentele en structurele risico’s.

Op een tweetal onderwerpen lopen wij een incidenteel risico. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor doet. De risico’s worden hieronder toegelicht.

Per 1 januari 2024 is de financieringsfaciliteit bij de BNG verlopen. Verlenging behoorde niet tot de mogelijkheden vanwege de focus op Nederlandse ondernemers. Het Europark is een Duitse Besloten Vennootschap, een zogenaamde GmbH. Met de Grafschafter Volksbank uit Nordhorn heeft het Europark een nieuwe financier gevonden. Het gaat wederom om een bedrag van € 7 miljoen met een looptijd van tien jaar. Volgens de EU-staatssteunregels is het niet mogelijk om voor 100% van de totale lening garant te staan als gemeenten Emlichheim en Coevorden. De garantstelling bedraagt maximaal 80% van het door de gemeenten verstrekte leningvolume. Hier blijft de onderlinge verhouding 50% - 50% op van toepassing. Het door ons ingeschatte risico bedraagt € 420.000 (80% van € 7 miljoen x 50% x 15% risico).

Ieder jaar herijken wij bij de samenstelling van het Jaarverslag de risico’s van de grondexploitaties. Wij hanteren een risico van 20% over de boekwaarde (minus voorziening) van circa € 6,04 miljoen. Dit percentage is een gewogen gemiddelde van alle risico’s van alle grondexploitaties. De opbouw staat weergegeven in paragraaf Grondbeleid. In de periode tot en met 2026 voorzien wij een geleidelijke afname van de totale boekwaarde tot een niveau van nihil. In de bovenstaande tabel houden wij rekening met deze afname.

Het financiële risico neemt af als gevolg van de daling van de boekwaarde de komende jaren af naar een niveau van € 0. Voor een uitgebreide uiteenzetting over de grondexploitaties verwijzen wij u naar de paragraaf grondbeleid. 

Er zijn twee onderwerpen waarover wij een structureel risico lopen. Dit betreffen het sociaal domein en de Emco-groep. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor zal doen. De risico’s worden hieronder toegelicht.

In 2024 zijn de kosten voor Jeugdhulp opnieuw gestegen. Dit is een landelijk beeld en Coevorden vormt hierop geen uitzondering. In de kosten voor Wmo zien we in het afgelopen jaar geen stijging. Maatschappelijke ontwikkelingen kunnen resulteren in financiële effecten. Hierbij kan gedacht worden aan de veranderingen in gezinsstructuren, de herijking van het Gemeentefonds, wijziging van het woonplaatsbeginsel in de Jeugdwet, correcties uit voorgaande jaren en andere onvoorziene situaties zoals politieke veranderingen of een gezondsheidscrisis. Wij proberen hier zo goed mogelijk op te anticiperen, onder andere door aanpassing van bestaande beleidskaders en inkoopcontracten en een beweegprogramma voor ouderen om de instroom in de Wmo af te remmen of uit te stellen. Hoe de kosten binnen het Sociaal Domein zich ontwikkelen ligt niet in alle gevallen binnen onze invloedssfeer. In principe is daarbij ook nog steeds sprake van open-einde-regelingen. Vanwege de kostentoename in de afgelopen jaren, nemen wij in de risico-inventarisatie voor het Sociaal Domein een bedrag op van € 4.100.000 voor het gedeelte Jeugdwet, met een kans van 75% en € 500.000 voor het gedeelte Wmo, met een kans van 25%.

De EMCO-Groep is een gemeenschappelijke regeling (GR) die uitvoering geeft aan de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Naast onze gemeente nemen de gemeenten Emmen en Borger-Odoorn deel aan deze GR. Alle bevoegdheden en taken met betrekking tot de uitvoering van de Wsw zijn door onze gemeente overgedragen aan de GR. Voor de uitvoering van de Wsw ontvangen wij, middels de integratie-uitkering Participatie, een rijksbijdrage.

Sinds 1 januari 2015 kunnen er geen nieuwe mensen meer instromen in de Wsw. Hierdoor neemt het aantal Wsw-medewerkers  door natuurlijk verloop gestaag af.  Deze uitstroom wordt niet volledig opgevangen met instroom van nieuwe doelgroepen waardoor het behoud van de bestaande infrastructuur onder druk staat. Er loopt een governance onderzoek naar de samenwerking Menso/ EMCO.

Het exploitatieresultaat blijft voor de komende jaren onder druk staan als gevolg van hoge energielasten en loonkosten. Ook blijft de ontwikkeling van de Rijksbijdrage een onzekere factor.  En speelt er een duurzaamheids-/ exploitatievraagstuk rondom de locatie Coevorden. We schatten het financiële risico voor ons als gemeente in op € 200.000. De kans dat het risico werkelijkheid wordt schatten wij in op 50%.

Wij zien een aantal ontwikkelingen die van betekenis gaan zijn voor onze gemeente, maar waarbij wij nog niet kunnen inschatten of dit - al dan niet financiële - risico's met zich meebrengt. We willen deze ontwikkelingen wel in deze risicoparagraaf onder de aandacht brengen.

Als gemeente kunnen wij altijd worden geconfronteerd met een bezwaar of beroep dat wordt aangetekend tegen een door ons genomen besluit. Daarnaast kunnen wij worden geconfronteerd met risico`s als gevolg van aansprakelijkstellingen en juridische procedures op het gebied van toezicht en handhaving, openbare orde en veiligheid en bouw en vergunningverlening. 

Gemeenschappelijke regelingen
Door het beperkte weerstandsvermogen bij gemeenschappelijke regelingen bestaat er een risico dat de gemeente moet bijdragen wanneer er onvoorziene omstandigheden zich voordoen. Dit kan leiden tot onverwachte financiële lasten voor de gemeente.

Maatschappelijke ontwikkelingen en inflatie
Maatschappelijk gezien gebeurt er op dit moment veel. We hebben belangrijke ontwikkelingen die de gemeentelijke bedrijfsvoering beïnvloeden, zoals de Hervormingsagenda Jeugd, de invoering van de Omgevingswet,  het huidige inflatieniveau en de situatie op de energiemarkt. Daarnaast gebeurt er in maatschappelijk opzicht veel. Het 'stikstof-dossier', de woningmarkt, de situatie in de Oekraïne en een krappe arbeidsmarkt zijn enkele voorbeelden van ontwikkelingen die in meer of mindere mate een risico vormen voor het goed kunnen uitvoeren van onze gemeentelijke taken. De financiële risico's die hier aan verbonden zijn laten zich moeilijk inschatten. Het is belangrijk om hier voortdurend met elkaar de vinger aan de pols te houden.

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en de mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwacht en substantieel zijn, op te vangen. Hierbij zetten wij eerst het gedeelte van onze weerstandscapaciteit in dat geen of minimale effecten heeft op ons beleid en onze begroting.

In onze weerstandscapaciteit hebben wij geen bestemmingsreserves en stille reserves opgenomen. Het tijdsbestek waarin stille reserves vrijgespeeld kunnen worden ter dekking van risico’s ligt hieraan ten grondslag. Voor bestemmingsreserves is het argument dat bij de inzet van deze reserves de uitvoering van het beleid mogelijk onder druk komt te staan.

Een gemeente is vrij om te bepalen welk deel van de weerstandscapaciteit wordt aangewend voor het weerstandsvermogen. Conform de nota Risicomanagement en Weerstands­vermogen zetten wij alleen onze algemene reserve in ter dekking van de mogelijke risico’s. Het weerstandsvermogen wordt als volgt bepaald:

Beschikbare weerstandscapaciteit: benodigde weerstandscapaciteit (risicoprofiel). Hieruit vloeit een ratio voort, die in te delen is in één van de categorieën A tot en met F.

Op grond van het BBV nemen wij in deze paragraaf een aantal kengetallen op die de beoordeling van onze financiële positie ondersteunen. Daarmee wordt beoogd uw raad in staat te stellen gemakkelijker inzicht te krijgen in de financiële positie van onze gemeente. De kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken en op te vangen. Zij geven zodoende inzicht in de financiële weerbaarheid en wendbaarheid. Het gaat daarbij om de volgende kengetallen:

• de netto schuldquote;
• de netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen;
• de solvabiliteitsratio;
• de grondexploitatie;
• de structurele exploitatieruimte, en
• de belastingcapaciteit.

Deze kengetallen moeten altijd in samenhang worden bezien omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een goed beeld kunnen geven van de financiële positie van de gemeente.

Op basis van de door ons uitgevoerde risico-inventarisatie, de weerstandsratio van 8,93 en 11,64 waanneer de bestemmingsreserves meegenomen worden in de calculatie. Het beeld van onze meerjarenbegroting is het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Coevorden van mening dat de normale bedrijfsvoering financieel kan worden voortgezet.