Samenvatting

Inleiding
Voor u ligt het jaarverslag over het jaar 2020. Het jaar 2020 was een jaar, dat zich niet makkelijk met één woord laat beschrijven. Wie had vooraf kunnen denken dat het zo'n bewogen jaar zou worden? Ten tijde van de samenstelling en besluitvorming over de Programmabegroting 2020, in het najaar van 2019, bestond er geen coronapandemie. Nog voor de jaarwisseling 2019-2020 tekenden zich de eerste signalen af. Inmiddels bevindt de wereld zich al ruim een jaar in een pandemie vanwege dit nieuwe COVID-19 virus. Dit heeft veel zaken in een ander perspectief geplaatst. 

Coronacrisis 
In 2020 nam het Rijk vergaande maatregelen om de uitbraak van het virus te bestrijden. Bijeenkomsten van grote groepen mensen werden verboden, reizen werd sterk afgeraden, eet- en drinkgelegenheden,  sportclubs, scholen en kinderopvangorganisaties werden gesloten. Mensen werkten vanuit huis en gaven kinderen thuis les. Onze medewerkers werkten vanuit huis. Kortom, alles wat we gewend waren, stond stil. Dit had een enorme, ongekende impact op de samenleving: voor onze ondernemers, inwoners, maatschappelijke partners en medewerkers. Een maatschappelijke consequentie was onder andere het persoonlijk leed door ziekte of verlies van dierbaren. 

Als gemeente hebben wij ons in de crisisorganisatie van de Veiligheidsregio Drenthe (VRD) en de Vereniging van Drentse Gemeenten (VDG) ingevoegd. Met vele partijen was er overleg over te nemen maatregelen en de uitvoering daarvan. Met scholen over de noodopvang van kinderen, met zorgaanbieders over de continuering van zorg, met sportverenigingen over het buiten sporten en met bedrijven over de gevolgen van de landelijke maatregelen. Op vele fronten deden wij als eerste overheid een stapje er bij om invulling te geven aan landelijke maatregelen. 
Helaas waren wij ook genoodzaakt om soms een stapje terug te doen. De grootse viering van 75 jaar vrijheid kon niet doorgaan. Ambities liepen vertraging op doordat bijvoorbeeld fysieke bijeenkomsten niet door konden gaan. Wij moesten concessies doen in werkzaamheden. Met creativiteit en flexibiliteit hebben wij bijvoorbeeld nieuwe invullingen gegeven aan onze besturingsfilosofie om verbindend te besturen.  

De coronacrisis is ook nu nog niet voorbij. Inmiddels zijn we ruim een jaar verder. De coronacrisis is nog steeds dagelijks nieuws; over de ontwikkeling van het aantal besmettingen, de voortgang van de vaccinaties, publicaties over sociale-, maatschappelijke- en economische effecten. Maar hoe de pandemie verder verloopt, is nog onzeker. Economische en maatschappelijke gevolgen zullen groot zijn, maar nog moeilijk om tastbaar te maken. Op dit moment zijn er diverse regelingen vanuit het Rijk, zoals de TOZO, NOW en de TONK. We gaan pas zien hoe Nederland uit de crisis komt, als deze steunmaatregelen stoppen. Als de samenleving weer opengaat, komen mogelijk op korte en lange termijn gevolgen op ons af. Zowel directe als indirecte gevolgen.

Coevorden Verbindt 
Het afgelopen jaar was de overheid zeer zichtbaar, in vele persconferenties en met maatregelen. Op Drentse schaal hebben wij de (steun)maatregelen vertaald en gekozen voor een gezamenlijke lijn. De eerste maanden van de crisis is veel geregeld met scholen, bijvoorbeeld om de noodopvang goed te organiseren. Er is veel contact geweest met ondernemers om te horen wat er speelt en over de mogelijkheden en onmogelijkheden, met huurders van gemeentelijke vastgoed en met verenigingen bijvoorbeeld toen er weer gesport mocht worden door kinderen en jongeren. Wij hebben zoveel kracht, weerbaarheid en creativiteit gezien in de samenleving waarbij er nieuwe kansen zijn ontplooid en mooie initiatieven zijn gestart waarbij mensen naar elkaar omzagen. Hierdoor zijn er ook nieuwe verbindingen ontstaan waardoor onze sociale structuur een steuntje in de rug kreeg.

We hebben het afgelopen jaar in een andere context mogen werken aan verbindend besturen. Een crisissituatie vraagt om duidelijk communiceren en heldere kaders, maar als lokale overheid willen we ook maatwerk leveren. Immers niet iedere situatie is hetzelfde en kan hetzelfde beoordeeld worden, waarbij we het natuurlijk wel uit moeten kunnen leggen. Dat brengt dilemma’s met zich mee bijvoorbeeld rondom het maken van afspraken met zorgpartners over niet geleverde zorg, over de verdeling van compensatiegelden, steunpakketten en handhaving. Ook hebben we gezien dat de doorlooptijd van veel activiteiten langer is dan we dachten bij het presenteren van de programmabegroting 2020. Dat vraagt van ons als bestuur dat we kritisch blijven op wat moet en kan.

In deze nieuwe context zijn we ook door blijven werken aan het verstevigen van Coevorden Verbindt in de organisatie en daar buiten. Vanuit alle lagen zijn we contact met onze partners en hebben we samen afwegingen kunnen maken. Bijvoorbeeld welke projecten gezien de huidige tijd wel of niet passend zijn. Dat heeft ons doen besluiten om onder andere de vaststelling van de omgevingsvisie uit te stellen en het integraal veiligheidsplan op een later moment op participatieve wijze tot stand te laten komen. Ook zijn er nieuwe prioriteiten bijgekomen zoals de woonvisie, die naast het creëren ruimte ook kaders moet bieden voor sociale opgaven die we hebben. In 2020 hebben we de aanzet gemaakt voor een tekst over Verbindend Besturen en Participatie die weergeeft wat we hieronder verstaan. Het is geen nieuwe visie, maar een afspiegeling van onze kijk op onze rol en op de rol van de samenleving. Het doel van deze tekst is dat onze rol en de manier waarop we samenwerken met de samenleving duidelijk en herkenbaar is. Zowel bij projecten die wij starten als initiatieven die vanuit de samenleving worden opgepakt. We merken dat we nog steeds groeien in zelfbewuster besturen en vanuit een gemeenschappelijke overtuiging werken aan onze ambities.

Aantrekkelijk Coevorden 
Een aantrekkelijk Coevorden is samen met onze inwoners bouwen aan een toekomstperspectief, waarbij wij als gemeente gezien willen worden als medestander. De coronacrisis heeft op meerdere sectoren van de lokale economie een grote impact. Vanaf het begin van de crisis zijn wij in contact met ondernemers geweest en ondersteunen binnen de mogelijkheden die we als gemeente hebben.

In 2020 hebben we moeten incasseren dat veel evenementen en bijeenkomsten niet door konden gaan. Plannen gingen in de prullenbak of de ijskast en we werden creatief in het bedenken van online oplossingen. Tegelijk zit er veel in het vat: zo werden volop ideeën vormgegeven voor Coevorden Culturele gemeente.

De malaise in een deel van de economie maakt regionale samenwerking nog belangrijker, zowel met buurgemeenten als ook internationaal. Een aantrekkelijke regio bereiken we onder andere via de Regiodeal. In dit kader zijn diverse projecten voorbereid en gestart binnen de pijlers wonen, werken en welzijn, met als doel om de brede welvaart van Zuidoost-Drenthe te verhogen en het gebied in de toekomst leefbaar en (economisch) gezond te houden. Hierbij zetten we in op onze kracht, zoals de maakindustrie en techniek voor het project Fablab en naoberschap bij Vitale dorpen.

Op ruimtelijk gebied komt er ruimte voor maatwerk en een meer integrale afweging. Uw raad heeft in april 2020 uitgangspunten voor de omgevingsvisie vastgesteld. In het kader van een toekomstbestendige woningvoorraad is een woningmarktonderzoek afgerond, dat de basis vormt voor de actualisering van het woonbeleid. In 2020 is een start gemaakt met het vraagstuk van huisvesting van het voortgezet onderwijs in Coevorden: een mijlpaal en een kans voor nieuwe ontwikkelingen. Een project dat in 2020 is afgerond, is de stationsomgeving in Coevorden. Aan beide kanten van het spoor zijn de pleinen aangelegd en ingericht. Dit is een aantrekkelijke binnenkomst in onze stad geworden. 

Duurzaamheid
Voor duurzaamheid zijn we met vele initiatieven gestart. We werken regionaal intensief samen vanuit de Vereniging voor Drentse Gemeenten, in BOCE verband, het Drents Energie en Klimaat Overleg en de raadswerkgroep Klimaatadaptatie. Het afgelopen jaar is het concept van onze Regionale Energie Strategie opgeleverd. Daarin neemt Coevorden een substantieel deel van de opgave voor hernieuwbare energie op zich.

Duurzaamheid is daarnaast altijd een thema in de uitvoering van onze projecten en een onderdeel van de investeringen die wij doen. Enkele voorbeelden van initiatieven zijn de voorbereiding voor de Zonneroute langs de A37, dit is een samenwerking met gemeente Hoogeveen en Emmen, de Energiescan Coevorden en Drenthe bouwt circulair. Daarnaast hebben we twee subsidieaanvragen ingediend die helaas beide niet gehonoreerd zijn, één om in samenwerking met Duurzaam Dalen een wijk aardgasvrij te maken en een om gebruik te kunnen maken van de regeling Reductie Energiegebruik Woningen. Veel staat in de startblokken en zal in de komende jaren meer en meer tot uitvoering komen.

Voorkomen 
De Corona-crisis laat zien hoe belangrijk het thema ‘voorkomen’ is. Voorkomen is een speerpunt van dit bestuursprogramma en daar blijven we ook op inzetten. Problemen die we voorkomen, hoeven we ook niet op te lossen. We kunnen nooit alles voorkomen, maar wel meer: wanneer we bijvoorbeeld met onze partners inzetten op een gezonde leefstijl en een sterke sociale infrastructuur, dan kunnen we klachten in de toekomst voorkomen. Een gezonde leefstijl en een gezonde financiële uitgangspositie is van groot belang. Inwoners die op deze punten kwetsbaar zijn, vangen de grootste klappen op. Wij helpen deze groep om weerbaarder te worden en fungeren als gemeente als vangnet. 

Op financieel gebied hebben we gezien dat mensen met weinig reserves en een slechte positie op de arbeidsmarkt het financieel het zwaarst hebben en langdurig aangewezen zijn op overheidssteun. We zien dat de Corona-crisis op korte termijn nog geen heel groot effect heeft gehad op onze begroting en beleidsuitgangspunten, maar op de langere termijn is dat onzeker. We hebben nog steeds het gevoel van ‘de stilte voor de storm’.

Om blijvend in te zetten op voorkomen, zijn we gestart met het programma ‘Kansrijk Opgroeien, voorkomen en doorbreken van intergenerationele armoede’. Daarnaast willen we dat inwoners gezonder en langer leven, zonder financiële problemen en zo lang als dat mogelijk is zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Het thema gezondheid staat steeds vaker in het teken van preventie. We werken er met onze partners, zoals Stichting Gezond Coevorden, Maatschappelijk Werk Coevorden en sportverenigingen hard aan om de gezondheid van onze inwoners op een positieve manier te beïnvloeden. Op korte termijn is het moeilijk om effecten van onze activiteiten in het kader van voorkomen en preventie te meten; dit is een thema van de lange adem en is een diepte investering die pas in latere jaren zijn vruchten afwerpt.

Voortgang van het bestuursprogramma 
In dit jaarverslag rapporteren wij u over de speerpunten van ons bestuursprogramma. Dit doen wij aan de hand van de doelstellingen en activiteiten in de zes programma’s. Naast deze speerpunten hebben wij onze going concern werkzaamheden. Op ongeveer de helft van de weergegeven activiteiten staat de indicator ‘tijd’ op oranje. Dat wil zeggen dat wij voor de helft van onze activiteiten deels niet op schema lopen. Dit heeft een relatie met de overlopende budgetten naar 2021 voor een bedrag van € 1,7 miljoen. De coronacrisis is één van de oorzaken daarvan, maar niet de enige. Deze activiteiten lopen door in 2021 en komen bovenop onze reguliere werkzaamheden en de 74 activiteiten in de Programmabegroting 2021. Hierin hebben wij nog wel keuzes te maken over de prioritering. Wij komen er in de Halfjaarrapportage 2021 bij u op terug wat het doorschuiven betekent voor de realisatie van onze activiteiten.

Het resultaat in dit jaarverslag is € 2.346.000 positief. Wij stellen voor om dit positieve rekeningresultaat toe te voegen aan de algemene reserve en een deel er van te bestemmen voor 'coronacompensatie'. Wij hebben van het Rijk middelen ontvangen om de financiële gevolgen van de coronacrisis te compenseren. Wij hebben dit bedrag niet volledig ingezet in 2020. Gezien het moment dat deze middelen beschikbaar zijn gesteld en de doorlooptijd om de geleden schade en passende compensatie in beeld te brengen, stellen wij voor om een bedrag van € 535.000 te bestemmen en in 2021 in te zetten.

Het jaarrekeningresultaat na deze resultaatbestemming is € 1,8 miljoen positief. Dit is het resultaat ten opzichte van de Halfjaarrapportage 2020. De Halfjaarrapportage had een negatief saldo van € 1.621.000. Dat bedrag hebben wij uit de algemene reserve onttrokken. Als we de resultaten van de Halfjaarrapportage en dit Jaarverslag samen bezien, is het resultaat over heel 2020 € 190.000 positief. Dit is een gering positief resultaat, waaraan wij zien dat wij onze begroting in control hebben. Omdat wij verliezen nemen zodra we ze zien en winsten pas nemen als ze zijn gerealiseerd, laten de Halfjaarrapportage en het Jaarverslag gedurende het jaar verschillende financiële perspectieven zien. We begroten verstandig en behoedzaam en daardoor blijven wij in control. Wel zijn wij voorzichtig met inschattingen voor de toekomst. Zoals hier boven ook al geschetst in de samenvatting, is het nog onzeker wat er op ons afkomt. Vanuit het Rijk zijn wij al wel in een aantal steunpakketten financieel gecompenseerd voor effecten. In 2021 zullen wij meer zicht hebben of deze compensatie toereikend is voor de extra uitgaven en lagere inkomsten. 

De grootste voordelen doen zich voor op de verstrekking van uitkeringen, participatie, bouwvergunningen en het Stimuleringsfonds dorpen en wijken. De grootste nadelen doen zich voor op de Wmo, Jeugdzorg, afvalinzameling en de gemeentelijke belastingen. In de zes programma's lichten wij de verschillen toe.

Langlopende leningen zijn afgelost volgens het reguliere aflossingsschema voor een bedrag van € 10 miljoen. Wij hebben twee nieuwe langlopende leningen voor een totaalbedrag van € 15 miljoen aangetrokken. Het eigen vermogen is toegenomen. Dit is de algemene reserve en de bestemmingsreserves. De solvabiliteit is per eind 2020 33% en begeeft zich daarmee binnen de afgesproken bandbreedte van 30% tot 40%. 

Op de startpagina van het jaarverslag hebben wij in de drie cirkeldiagrammen weergegeven hoe de lasten en baten over de zes programma's zijn verdeeld.