Programma 2 | Werk, jeugd en zorg

Ter inleiding
In dit jaarverslag lichten wij per programma de verschillen van meer dan € 50.000 na reservemutaties toe. De verschillen die u in bovenstaande tabel ziet, is het saldo van de lasten en de baten. Vanuit het oogpunt van begrotingsrechtmatigheid kijken wij bij het samenstellen van het jaarverslag naar de begrotingsrechtmatigheid. Dat houdt in dat wij beoordelen of de hogere uitgaven in lijn zijn met vastgesteld beleid, of zij een gevolg zijn van een open-einde regeling, of dat zij worden gecompenseerd door extra inkomsten.

In 2020 zijn de uitgaven op programma 2 overschreden met € 2,8 miljoen. Daarom lichten wij in dit programma deze hogere uitgaven toe. Ook al staan er € 4,0 miljoen aan extra inkomsten tegenover, wij dienen op grond van de verslaggevingsrichtlijnen deze overschrijding toe te lichten.

Gezondheidszorg, incidenteel voordeel € 193.000
Buurtsportcoaches, incidenteel voordeel € 135.000
Wij hebben het jaar 2020 als pilotjaar voor de buurtsportcoaches gebruikt. Stichting Maatschappelijk Welzijn heeft op basis van incidentele subsidies het werkveld van de buurtsportcoach verkend en vorm gegeven. Eind 2020 is de beleidsnotitie ‘Samen voor een Gezonder Coevorden’ vastgesteld en daarmee ook de opdracht voor het werkgeverschap van de buurtsportcoach. Vanaf 2021 hebben wij weer een team met buurtsportcoaches. In het jaar 2020 hebben we hier alle voorbereidingen voor getroffen. Uitvoering vindt plaats vanaf 2021.

Interventiebudgetten, incidenteel voordeel € 29.000
Het interventiebudget ingezet voor diversie projecten zoals de FC Emmen Streetleague, Kindermenu 2.0 en wat kleinere projecten. Omdat we de functie van buurtsportcoach nog niet volledig hadden ingevuld in 2020 hebben we dit budget ook niet volledig kunnen inzetten. Door de corona pandemie zijn veel activiteiten niet doorgegaan, waaronder de ‘Week voor de Gezonde Jeugd’ en de samenwerking met Noaberschap United / FC Emmen. Doordat deze activiteiten niet door zijn gegaan, zijn de verwachte kosten niet gemaakt.

Gezond in de Stad middelen, incidenteel voordeel € 18.000
Vanwege corona zijn een aantal subsidieaanvragen die waren verleend in 2020, ook in 2020 weer ingetrokken. Daarnaast hebben we bij een aantal subsidievaststellingen over 2019 een gedeelte van de subsidie in 2020 retour ontvangen. Hierdoor ontstaat een voordeel van € 18.000.
Daarnaast is er nog sprake van een voordeel van € 11.000 als gevolg van kleine verschillen binnen dit product.

Individuele voorzieningen, nadeel € 1.437.000

Op dit product zijn de verschillen als volgt:
Lasten: nadeel € 1.621.000
Baten: voordeel € 184.000 
Saldo: nadeel € 1.437.000

Deze verschillen doen zich voor op de uitvoering van de volgende wetten/beleidsterreinen:

Bij de Halfjaarrapportage 2020 hebben wij voor Jeugd en Wmo het budget verhoogd. Daarmee zijn de op dat moment verwachte stijgende zorgkosten en dalende inkomsten opgevangen.
Tot medio november - december leek deze verhoging van het budget voldoende. Daarna hebben zorgaanbieders een inhaalslag gemaakt op de facturatie over de laatste maanden van 2020. De oorzaak hiervoor was dat sommige zorgaanbieders achterliepen in de facturatie door softwareproblemen en de verwerking van zorgtoewijzingen, onder andere bij enkele crisissituaties. Deze ontwikkelingen waren ten tijde van de samenstelling van de laatste begrotingswijziging voor 2020 (vastgesteld in uw raad in december 2020) nog niet bekend.

Jeugdhulp, nadeel € 1.017.000
De kosten van de Jeugdhulp staan onder grote druk. De uitgaven voor jeugdhulp zijn met ongeveer 7% gestegen ten opzichte van 2019. Een deel van deze stijging was in de begroting voorzien, zoals de kostentoename van € 95.000 voor Veilig Thuis Drenthe. We zien verder dat kinderen en jeugdigen gemiddeld langer in zorg zijn en dat de intensiteit van zorg toeneemt. Op het totaal is sprake van een overschrijding van ruim € 1 miljoen. Hieronder lichten wij dit bedrag verder toe.

Naast enkele kostenverschuivingen zien wij met name een forse kostenstijging bij ambulante behandeling en dagbehandeling in een medisch Orthopedisch centrum. Dit leidt tot een nadeel van ongeveer € 300.000. Daarnaast zie we een forse kostenstijging bij de Gesloten Jeugdhulp en de zorg door Gecertifieerde instellingen (Jeugdbescherming, Jeugdreclassering, Ondertoezichtstellingen). Dit  is eveneens een nadeel van ongeveer € 300.000. Verder zijn met name de kosten voor maatwerkoplossingen en crisissituaties in 2020 fors gestegen. Dit betreft een nadeel van ongeveer € 190.000.  De kosten voor opgroei/opvoedondersteuning en echtscheidingsproblematiek laten een lichte daling zien. Dit leidt tot een voordeel van ongeveer € 100.000. Op de overige zorgcategorieën binnen de jeugdhulp (waaronder PGB, Dyslexie, Pleegzorg, Gezinshuizen en Begeleiding) is sprake van enkele, relatief beperkte voor- en nadelen. In totaliteit monden deze uit in een nadeel van ongeveer € 65.000. Tot slot is er over de boekjaren 2018 en 2019 nog sprake van enkele voor- en nadelen. Per saldo leidt dit tot een nadeel van ongeveer € 200.000. In dit bedrag is tevens de definitieve afwikkeling van de solidariteitsafspraak uit 2018 verwerkt. 

In bovengenoemde kosten zijn vanwege de Coronapandemie ook enkele continuïteitsbijdragen als voorschot aan zorgaanbieders opgenomen. Daarnaast hebben diverse aanbieders meerkosten bij ons in rekening gebracht. Dit bedraagt voor 2020 ongeveer € 65.000. Wij ontvangen hiervoor een compensatie van het Rijk. De inkomsten van deze compensatie worden verantwoord in Programma 6. Met inbegrip van deze compensatie is de overschrijding bij de Jeugdhulp daarmee ongeveer € 950.000 (waarvan circa € 200.000 effect uit voorgaande jaren). 

Voor de volledigheid merken wij op dat in dit tekort de aanvullende bijdrage van het Rijk van € 645.000 is verwerkt. Deze Rijksbijdrage daalt: in 2019 was de extra Rijksbijdrage nog € 850.000. Dit verschil hebben wij niet op voorhand vanuit de algemene middelen aangevuld in de begroting. Daarnaast merken we op dat de stijging van de tarieven, als gevolg van CAO-onderhandelingen, groter is geweest dan de prijsindexatie die in de begroting was meegenomen. Op het totaal van de kosten is dit een effect van ongeveer € 100.000.

Wmo, nadeel € 364.000
De uitgaven voor de Wmo zijn € 507.000 hoger dan begroot. Hier staat een bedrag van € 143.000 aan extra inkomsten tegenover. Per saldo is het nadeel € 364.000.

Het nadeel wordt grotendeels veroorzaakt door overschrijdingen op de kosten van de voorzieningen Hulp bij het Huishouden en Schoonmaakhulp. Deze kosten overschrijden met ongeveer € 420.000. Dit betreft voor € 50.000 kosten uit 2019. Door de invoering van het abonnementstarief in de Wmo per 1 januari 2019 is het aantal voorzieningen de afgelopen twee jaar fors gestegen.  Wij ontvangen van het Rijk compensatie, in de basis bedoelt voor het verlies van inkomsten voor bestaande voorzieningen op 1 januari 2019.  Deze compensatie is ontoereikend. De stijging lijkt in 2020 wel af te vlakken. In 2019 was sprake van een toename in de voorzieningen van ongeveer 7%, in 2020 is dit ongeveer 3%. Mede als gevolg van het beweegprogramma voor ouderen (Powerfull Aging) is de instroom in de Wmo enigszins afgeremd. 

We zien bij Begeleiding een verschuiving van kosten Zorg in Natura naar PGB. Op de kosten van Begeleiding is per saldo sprake van nadeel van € 95.000. Deze overschrijding is vrijwel volledig het gevolg van nagekomen PGB-facturen uit 2019 die niet waren voorzien. 

Op kosten van het Wmo-vervoer is sprake van een voordeel van € 73.000. Door de Corona-pandemie zijn minder ritten uitgevoerd. Met de vervoerders is regionaal afgesproken om tot 80% van het omzetverlies te compenseren.

Daarnaast is sprake van een geringe overschrijding op de kosten van woonvoorzieningen en hulpmiddelen. Dit is samen € 31.000. Ook hier zien wij een aanzuigende werking van het abonnementstarief.

De stijging van het aantal voorzieningen leidt ook tot € 88.000 meer inkomsten uit Eigen Bijdrage. Daarnaast is nog ongeveer € 55.000 eigen bijdrage uit 2019 ontvangen. Dit is leidt in totaliteit tot € 143.000 aan hogere inkomsten. Daarbij moet ook opgemerkt worden dat de hoogte inkomsten uit deze eigen bijdragen onzeker is. Op basis van de overzichten van het CAK kunnen wij de aantallen personen, soort en omvang van de zorgverlening beoordelen met onze eigen Wmo-administratie. Door het ontbreken van inkomensgegevens op deze overzichten, is de informatie over de eigen bijdrage ontoereikend om de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. De Kadernota Rechtmatigheid 2018 van de commissie BBV zegt hierover het volgende: door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat door de gemeenten geen zekerheden over omvang en hoogte van de eigen bijdragen kan worden verkregen als gevolg van het niet kunnen vaststellen van de juistheid op persoonsniveau, zoals hiervoor is toegelicht.

In de voornoemde kosten zijn in het kader van Corona ook enkele continuïteitsbijdragen als voorschot aan zorgaanbieders opgenomen. Daarnaast hebben diverse aanbieders meerkosten bij ons in rekening gebracht. Wij ontvangen hiervoor een compensatie van het Rijk. Dit bedraagt voor 2020 ongeveer € 115.000. De inkomsten van deze compensatie worden verantwoord in Programma 6.

Ondersteuning Minima, nadeel € 50.000
Op de kosten van het Minimabeleid is sprake van een overschrijding van de kosten met € 50.000. Dit is het gevolg van een kostenstijging bij de Bijzondere bijstand en bij de Kinderopvang. Ook op de kosten van Schuldhulpverlening is sprake van een stijging. Wij ontvangen hiervoor een compensatie van het Rijk. Dit bedraagt voor 2020 in totaal € 32.000. Deze inkomst verantwoorden wij in Programma 6.

Er zijn nog kleine verschillen op schuldhulpverlening en overige maatschappelijke ondersteuning. De uitgaven zijn € 34.000 hoger. Hier staan € 28.000 aan hogere inkomsten tegenover, per saldo een nadeel van € 6.000.

Samenvattend is op de Individuele voorzieningen sprake van een nadeel van € 1.437.000. Hiervan is per saldo ongeveer € 300.000 toe te schrijven aan nadelige effecten uit 2018 en 2019. Daarnaast worden wij voor ongeveer € 210.000 gecompenseerd voor extra kosten als gevolg van de corona-pandemie. Netto is het nadeel over 2020 daar mee circa € 925.000.

Inkomen, incidenteel voordeel € 1.520.000

Op dit product zijn de verschillen als volgt:
Lasten: nadeel € 2.081.000
Baten: voordeel € 3.601.000
Saldo: voordeel € 1.520.000

Uitkeringsverstrekking, voordeel € 1.520.000
Het resultaat op onze reguliere taken bedraagt € 1,52 miljoen positief. Dit is een voordeel van € 1.431.000 op de verstrekking van uitkeringen en € 89.000 op de uitvoeringskosten door gemeente Emmen.
Het voordeel is veroorzaakt door hogere inkomsten vanuit het Rijk en lagere uitgaven voor uitkeringen. De stijging van het aantal uitkeringen gedurende 2020 is lager dan verwacht. Dit leidt tot een voordeel van ongeveer € 747.000 op de kosten en een voordeel van € 773.000 op de inkomsten.

Wij zagen in de voorgaande jaren dat het aantal uitkeringen daalde. In de begroting 2020 hadden wij om deze reden 2,5% eigen risico (het aandeel van de kosten wat niet door het Rijk vergoed wordt) afgedekt in plaats van de voorheen gebruikelijke 10%. Vervolgens werden wij gedurende 2020 met ruim € 400.000 door het Rijk op onze inkomsten gekort en deed tevens de Corona-crisis haar intrede. Omdat de effecten van de Corona-crisis op de uitkeringen onzeker waren, hebben wij in de halfjaarrapportage het bedrag van het eigen risico in de begroting verhoogd naar 6,5% (ca. € 700.000).

Aanvankelijk werd landelijk grote effecten op de bijstand- en inkomensvoorziening verwacht. In het najaar heeft het Rijk de Rijksbijdrage daarom verhoogd met een bedrag van ruim € 800.000. De verwachting is dat de overheidsmaatregelen de financiële effecten van de Corona-crisis vertraagd hebben. De steunmaatregelen van de overheid (NOW en TOZO) en de verlengingen hiervan, hebben hierdoor een voordelig effect op het resultaat van 2020. De werkloosheidscijfers stegen in de eerste maanden van 2020. In de loop van 2020 zijn de cijfers weer gedaald. Ook het aantal faillissementen in 2020 gedaald. Tegen de verwachting in zijn daardoor de totale kosten voor de uitkeringen (Wwb, Ioaw, Ioaz en Bbz) slechts licht gestegen ten opzichte van het niveau van 2019. Ook de afschrijving op de post Dubieuze debiteuren is hierdoor in 2020 lager geweest dan voorheen.

TOZO
Naast de reguliere inkomensvoorzieningen is in de loop van 2020 de TOZO gestart. Hiervoor heeft het Rijk ons ruim bevoorschot, in totaal voor een bedrag van € 6,6 miljoen. De som van de uitkeringen die hier tegenover stond bedroeg ruim € 2,7 miljoen. Per saldo resteert een bedrag van ongeveer € 3,9 miljoen. Dat bedrag betalen wij in 2021 terug aan het Rijk.
De lasten van de TOZO-regeling inclusief uitvoeringkosten bedraagt ruim € 2,8 miljoen. De geboekte inkomsten van € 2,7 miljoen inclusief het gedeelte terugvordering/verhaal bedraagt vervolgens ook ruim € 2,8 miljoen. Per saldo is het effect van de TOZO in deze jaarrekening nihil.

Participatie, incidenteel voordeel € 789.000

Emco, incidenteel voordeel € 324.000
Dit voordeel wordt voor een groot gedeelte veroorzaakt door een beter resultaat bij Sociale Werkvoorziening Emco. Het totale Emco-resultaat komt naar verwachting uit op een tekort van ongeveer € 1,8 miljoen. In de begroting was rekening gehouden met een tekort van ongeveer € 4,2 miljoen. Het relatieve voordeel wordt mede veroorzaakt door de steunpakket van de overheid om gedurende de Corona-crisis de bedrijfsvoering op gang te houden. Emco heeft echter mogelijkheden gezien om gedurende deze periode grotendeels open te blijven en heeft hiermee het productieverlies sterk kunnen beperken. Verder heeft het Rijk besloten de resterende middelen aan de gemeenten uit te keren die gereserveerd stonden voor Beschut werk. Onze bijdrage in het exploitatietekort van de Emco wordt hierdoor per saldo ongeveer € 324.000 lager dan begroot.

Re-integratie, voordeel € 423.000
Naast het voordelige resultaat op de Emco is er sprake van een voordeel op het onderdeel Re-integratie. Op de reguliere bedrijfsvoering is sprake voordeel van ongeveer € 250.000. Ook hier heeft Corona vooralsnog een geringer effect gehad dan verwacht. Daarnaast is er sprake van twee incidentele voordelen uit voorgaande jaren. Dit betreft enerzijds een voordelige eindafrekening van een ESF-subsidie van ongeveer € 90.000. Daarnaast hebben wij op grond van een uitspraak die de Hoge Raad in juni 2020 heeft gedaan, een bedrag van ongeveer € 75.000 aan btw op re-integratietrajecten teruggevraagd van de Belastingdienst.

Naast de voornoemde voordelen is er nog sprake van een klein voordeel op de uitvoering van in de inburgeringstaken.