Programma 2 | Werk, jeugd en zorg

In deze jaarrapportage 2021 leest u over de ingezette lijnen en ambities. Deze zijn versterkend geweest voor en aanvullend op de reguliere taken van het sociaal domein. Zo is er blijvend sterk ingezet op voorkomen en preventie. Het college heeft  zich elke dag weer ingezet voor de inwoners van onze gemeente. We werken samen met onze partners aan een gezondere en sterkere gemeente. Een gemeente waar inwoners zelfredzaam zijn en zo min mogelijk een beroep hoeven te doen op die gemeente. En waar dat wel nodig is, staan wij klaar. De pijler ‘voorkomen’ is richtinggevend voor ons handelen. Er is in de volle breedte zoveel mogelijk ingezet op het voorkomen van zorgen en problemen en het normaliseren daarvan. Door deze preventieve basis verwachten we dat er op termijn een minder groot beroep wordt gedaan op het noodzakelijke vangnet dat wij als gemeente hebben voor de inwoners die dit echt nodig hebben. Voor wat betreft de tekorten en de taakstelling, hebben we deze voor 2021 gerealiseerd.

Er zat in 2021 soms spanning op de beschikbare capaciteit in relatie tot de de hoeveelheid opgaves. Hier wordt aan gewerkt middels het inrichten van een toekomstbestendige organisatie.  Zo vragen de doorontwikkeling van het sociaal domein en de monitor SD ook juist in 2022 extra nadruk. Met de beschikbare capaciteit is het echter gelukt om al het reguliere werk door te laten gaan. Inwoners zijn geholpen waar dat nodig was. 

Transformatie
De transformatie in het sociaal domein hebben wij in 2021 vorm gegeven door meer te sturen op onze toegang en inkoop en door in te zetten op preventie. Dit vraagt om een doorontwikkeling van ons sociaal domein en het goed ontsluiten van onze basisinformatie. Hier is in 2021 een begin mee gemaakt. De monitor Sociaal Domein is verder ontwikkeld en we gaan de monitor gebruiken om datagedreven te sturen op de kwaliteitseffecten en de taakstelling.  Dus sturen op de beweging die we willen maken en wij zien als een belangrijk onderdeel om uw en onze ambities te realiseren. Onze sturing zit ook in het verder versterken van de samenwerking met onze ketenpartners.  

Positieve gezondheid en de nationale sportweek
Een mooi voorbeeld van preventief en integraal werken is het gedachtegoed van positieve gezondheid, waarin de kracht van de inwoner centraal staat en niet de aandoening. MWC heeft positieve gezondheid als een van haar speerpunten benoemd en verwerkt dit in haar werkwijze. Ook intern ontwikkelt het gedachtengoed van positieve gezondheid zich meer en meer. Tijdens de succesvolle nationale sportweek  in september 2021 is hierop extra ingezet met het aanbieden van leefstijlchecks en vervolggesprekken door het project 'de gezonde huiskamer'. De  nationale sportweek heeft naast aandacht voor sporten en bewegen, veel bijgedragen aan het gezonder maken van de eigen leef- en sportomgeving voor jong en oud in alle dorpen en wijken. Zeker tijdens de corona-pandemie een heel goed moment voor zowel inwoners als verenigingen om deze frisse, gezonde start weer te kunnen maken.

Kansrijk opgroeien
In 2021 is gestart met het vierjarige programma Kansrijk Opgroeien. Een brede aanpak met o.a. onderwijs, kinderopvang, jeugdgezondheidszorg, woningcorporatie. Er is met inwoners en ervaringsdeskundigen samengewerkt om  beter te weten waar organisaties hun werkprocessen kunnen verbeteren. Daaruit hebben we geleerd dat we heel vroeg in het proces van projecten en aanpassingen van werkprocessen de ervaringen van inwoners moeten meenemen, o.a. over de communicatie met inwoners over het project. Uw gemeenteraad is in september 2021 geïnformeerd over de activiteiten. 

Jeugd
In 2021 is de visie jeugd geschreven en het uitvoeringsplan jeugd is begin 2022 vastgesteld door het college. Dit plan biedt het kader hoe we anders willen gaan werken waarbij we de positieve gezondheid van het kind voorop zetten en meer grip willen gaan krijgen op de zorgkosten. 
De ontwikkeling van het aantal kinderen en jongeren in de jeugdzorg laat in aantallen een kleine groei zien van 908 kinderen en jongeren in 2020 naar 924 in 2021. De kosten van de individuele voorzieningen zijn gestegen van 8,2 miljoen in 2020 naar 8,7 miljoen in 2021. De kostenontwikkeling staat ook onder invloed van de coronapandemie. Deze gegevens vragen om een verdere analyse zoals is benoemd in het uitvoeringsplan jeugd.

Wmo
Voor de Wmo geldt dat het aantal inwoners met individuele begeleiding of dagbesteding is gestegen van 550 in 2020 naar 576 in 2021. Hierbij is een duidelijke afname te zien bij de PGB-zorg. Het aantal inwoners met huishoudelijke hulp of een schoonmaakvoorziening is gestegen van 1.540 in 2020 naar 1.664 in 2021.  Hierbij is wel sprake van een verschuiving van zwaardere zorg (huishoudelijke hulp) naar lichtere vormen (schoonmaakondersteuning). De totale uitgaven aan de Wmo zijn met 8,5 miljoen in 2021 ongeveer gelijk aan het niveau van 2020. Als een effect van onze andere indicatiestelling betekent dat dat de gemiddelde kosten per cliënt zijn gedaald ten opzichte van 2020. Ook deze gegevens vragen om een verdere analyse om van daaruit verder te kunnen sturen op meer grip op de uitgaven.

Inburgering en taakstelling huisvesting vergunninghouders
In 2021 hebben wij ons beziggehouden met de verdere voorbereiding op de komst van/de implementatie van de nieuwe Wet inburgering, die op 1 januari 2022 in werking is getreden. De implementatie staat grotendeels. Zo hebben wij de verschillende onderdelen (brede intake/pip, afname leerbaarheidstoets, voortraject na huisvesting, regievoering inburgering, financiële ontzorging) ingebed in onze organisatie. In regionaal verband is de aanbesteding van de B1 en de Z-route afgerond. Deze leerroutes zullen worden verzorgd door één taalaanbieder/opleidingsinstituut (IVIO Opleidingen). De aanbesteding van de Onderwijsroute is door landelijke ontwikkelingen uitgesteld. 
De taakstelling huisvesting vergunninghouders, inclusief de geringe achterstand in 2020, hebben wij dit jaar ruimschoots behaald. We hebben 17 statushouders meer gehuisvest.

Schuldhulpverlening
De kosten bij schuldhulpverlening lopen op van € 60.000 in 2018 naar € 84.000 in 2020 en de verwachting voor 2021 is circa € 90.000. Het aantal inwoners die in de schuldhulpverlening zitten en bekend zijn bij ons, heeft in 2021 licht afgenomen met ongeveer 20 huishoudens . De breedte van de schuldhulpverlening is toegenomen, dit wil zeggen dat er meer mensen een beroep op kunnen doen, omdat het 'pakket' is verbreed. In 2021 is er door ca 233 cliënten van circa 400 diensten gebruik gemaakt. Diensten zijn bijvoorbeeld: advies geven, budgetbeheer,  een schuldregeling of schuldbemiddeling. 68% van de 233 cliënten is woonachtig in de stad Coevorden. De cijfers en aantallen komen overeen met het landelijke beeld.  Wat opvalt is dat er in 2021 een positieve uitstroom is geweest.

Toeslagenaffaire
Ouders waarvan de kinderopvangtoeslag onterecht is stopgezet of waar een terugbetaling heeft plaatsgevonden tussen 2005 en 2019 zijn mogelijk gedupeerd. Zij kunnen zich tot 1 januari 2024 bij de Belastingdienst melden als gedupeerde. In 2021 hebben wij lijsten ontvangen van de Belastingdienst met daarop de mogelijk gedupeerden in onze gemeente. Het ging om 61 huishoudens. Wij hebben met alle 61 huishoudens contact gelegd en onze hulp aangeboden op het gebied van wonen, financiën, zorg, gezin en werk/dagbesteding. Van de 61 huishoudens maken 11 huishoudens gebruik van onze hulpverlening. Er zijn twee consulenten Schuldhulpverlening die zich bezig houden met de ondersteuning aan deze mogelijk gedupeerden. De inzet is om deze huishoudens weer een goede start te geven. We hebben bedden, fietsen, kleding en laptops verstrekt, met name voor de kinderen), maar ook het behalen van een rijbewijs vergoed voor een ouder. We hebben één huishouden geholpen aan een huurwoning en daar ook de eerste maand huur vergoed. Alle vergoedingen kunnen wij terugvragen aan het Rijk.

In december kon er gestart worden met het kwijtschelden van publieke vorderingen, zo ook bij onze eigen gemeentelijke belastingen en vorderingen vanuit de Participatiewet hierbij ook de BBZ en Tozo meegerekend, IOAW, IOAZ en de Inburgeringswet.

Betaald werk voor inwoners met een grote afstand tot de arbeidsmarkt of een arbeidsbeperking
Eind 2021 zijn er 46 inwoners actief op een afspraakbaan. Hiermee hebben onze taakstelling voor de baanafspraakbanen gerealiseerd.  De taakstelling voor beschut werk is voor 2021 vastgesteld op 16 inwoners. Deze taakstelling is op één inwoner na (0,8 fte) na niet gehaald. Inmiddels is dit tekort ingehaald.

Zorgtraject Ganzenroute 2021
Aan dit succesvolle traject hebben 31 mensen met een bijstandsuitkering deelgenomen. Het doel van dit traject is om die mensen op allerlei verschillende niveaus stappen te kunnen laten zetten in de zorgsector. Het gaat hierbij om stappen te zetten richting bepaalde wensberoepen, zoals helpende zorg & welzijn, thuiszorg, verzorgende IG of een opleiding specifieke doelgroepen. Maar ook is ingezet op deelname aan workshops, speeddaten met werkgevers, taalstages en/of werkervaringsplekken. Vanuit dit traject hebben 16 mensen daadwerkelijk een stap in de zorg gemaakt (regulier werk, leerwerkplek, werkervaringsplek en vrijwilligerswerk) en 4 mensen hebben een baan buiten de zorg gevonden. Het traject heeft zeer mooie resultaten opgeleverd. Door het succes wordt er gewerkt aan een vervolg op de Ganzenroute.

Aantallen bijstandsuitkering
Het aantal inwoners dat een beroep doet op de bijstand blijft historisch laag. Op 31 december 2021 stond de teller voor wat betreft het aantal uitkeringen op 704 (Pw, Ioaw, Ioaz, Bbz).  

De wettelijke taken zijn de norm voor onze uitvoering. Daarnaast zijn voor werk, jeugd en zorg de volgende documenten van belang: 

• Beleidsplan Sociaal domein Samen Krachtig 2017-2020
• Beleidsplan Ondersteuning minima op maat 2017-2021
• Stimuleringsprogramma Gezond in Coevorden
• Programmaplan 2020-2024 Kansrijk opgroeien

De doelstellingen en activiteiten zijn opgenomen zoals deze zijn geformuleerd in de begroting 2021. De status van de verschillende activiteiten wordt weergegeven met behulp van de kleuren van een verkeerslicht: groen, oranje, rood. Waar nodig zijn deze indicatoren voorzien van een tekstuele toelichting.

 

In dit jaarverslag lichten wij per programma de verschillen van meer dan € 50.000 na reservemutaties toe. De verschillen die u in bovenstaande tabel ziet, is het saldo van de lasten en de baten. Vanuit het oogpunt van begrotingsrechtmatigheid kijken wij bij het samenstellen van het jaarverslag naar de begrotingsrechtmatigheid. Dat houdt in dat wij beoordelen of de hogere uitgaven in lijn zijn met vastgesteld beleid, of zij een gevolg zijn van een open-einde regeling, of dat zij worden gecompenseerd door extra inkomsten.

Algemene voorzieningen, voordeel € 113.000
Binnen het Programma Kansrijk opgroeien is meer samenhang aangebracht in bestaande activiteiten, waarvoor geen aanvullende middelen nodig waren. Voor één van de projecten is subsidie beschikbaar gesteld vanuit het Innovatiebudget Zorg en ondersteuning.  Daarnaast is door de beschikking over een eigen onderzoeksmedewerker de inzet van een externe organisatie (nog) niet nodig geweest. Dit leidt in totaal tot een voordeel van € 138.000. Dit bedrag nemen we mee als overlopend budget naar 2022.
Daarnaast is er sprake van enkele kleine (financiële) nadelen op de kosten ten aan zien van vrijwilligers en mantelzorgers.  Op de Algemene voorzieningen is per saldo sprake van een voordeel van € 113.000.

Individuele voorzieningen, incidenteel voordeel € 70.000

Op dit product zijn de verschillen per saldo  als volgt:
Lasten: voordeel € 30.000
Baten: voordeel € 40.000 
Saldo: voordeel € 70.000

De verschillen doen zich voor op de uitvoering van de volgende wetten/beleidsterreinen:

Jeugdhulp, nadeel € 100.000
De kosten van de jeugdhulp staan al enkele jaren onder forse druk. Dit beeld is landelijk terug te zien bij vrijwel alle gemeenten. Het Rijk heeft dit onderkend en heeft in 2021 extra geld beschikbaar gesteld om deze stijgende kosten het hoofd te bieden. Bij de halfjaarrapportage en bij de decemberwijzing hebben wij de begroting hierop aangepast. De grootste kostenstijging is te zien bij de ambulante (gezins) begeleiding en kosten voor dagbehandeling en jeugdbescherming. Daar staat tegenover dat de kosten voor maatwerkvoorzieningen en crisiszorg zijn gedaald. De totale kosten van de individuele voorzieningen zijn gestegen van € 8,2 miljoen in 2020 naar € 8,7 miljoen in 2021.  De absolute kosten voor de jeugdzorg zijn daarmee opnieuw gestegen, maar ook de gemiddelde kosten per cliënt. Vanzelfsprekend staat deze kostenontwikkeling ook onder invloed van de coronapandemie.  Per saldo is er in de jaarrekening 2021 sprake van een nadeel van ongeveer € 100.000.

Wmo, incidenteel nadeel € 46.000
De totale uitgaven aan de Wmo zijn met € 8,5 miljoen in 2021 ongeveer gelijk aan het niveau van 2020. Het aantal inwoners wat gebruik maakt van een Wmo-voorziening is echter wel gestegen. Dat betekent dat de gemiddelde kosten per cliënt zijn gedaald ten opzichte van 2020. De kosten voor woonvoorzieningen en hulpmiddelen laten een stijging zien. Een deel van deze kosten is eenmalig. Daarnaast zie we ook een verschuiving van zwaardere zorg (huishoudelijke hulp) naar lichtere vormen (schoonmaakondersteuning). In totaliteit is er sprake van een kostenstijging van ongeveer € 120.000.  De stijging van het aantal voorzieningen leidt ook tot meer inkomsten Eigen Bijdragen (Wmo-abonnementstarief). Dit is over 2021 een bedrag van ongeveer € 73.000.  Per saldo resteert en nadeel van ongeveer € 46.000.

Over de inkomsten uit Eigen Bijdragen moet nog worden opgemerkt dat de hoogte van deze inkomsten (deels) onzeker is. Op basis van de overzichten van het CAK kunnen wij de aantallen personen, soort en omvang van de zorgverlening beoordelen met onze eigen Wmo-administratie. Door het ontbreken van inkomensgegevens op deze overzichten, is de informatie over de eigen bijdrage ontoereikend om de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. De Kadernota Rechtmatigheid 2018 van de commissie BBV zegt hierover het volgende: door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat door de gemeenten geen zekerheden over omvang en hoogte van de eigen bijdragen kan worden verkregen als gevolg van het niet kunnen vaststellen van de juistheid op persoonsniveau, zoals hiervoor is toegelicht.

Schuldhulpverlening, voordeel € 101.000
Gedurende het boekjaar zagen wij de kosten voor Schuldhulpverlening oplopen. Bij de halfjaarrapportage hebben wij het budget daarom verhoogd. Gedurende het jaar stabiliseerde dit beeld. Daarnaast heeft het Rijk in de decembercirculaire ruim € 45.000 extra middelen beschikbaar gesteld. Vanwege de bijstelling in de halfjaarrapportage laten we deze daarom nu vrijvallen. Verder hebben wij in 2021 middelen ontvangen voor de afwikkeling van de toeslagenaffaire. Een deel van de kosten die hiermee gemoeid gaan hebben betrekking op personele inzet. Deze kosten worden conform begrotingssystematiek verantwoord in programma 5. 

Minimabeleid, incidenteel voordeel € 94.000
Op de kosten van ten aanzien van het minimabeleid is sprake van een voordeel. Dit vloeit voor een groot deel voort uit lagere kosten voor kwijtschelding en kosten voor de collectieve zorgverzekering. De kosten voor de Bijzondere bijstand en de Doe-mee-webwinkel zijn weliswaar gestegen maar minder hard dan verwacht. In totaal leidt dit tot een voordeel van ongeveer € 94.000.

Naast de voornoemde verschillen is er nog sprake van enkele kleine verschillen die in totaliteit leiden tot een voordeel van € 20.000.

Inkomen, incidenteel voordeel € 1.967.000

Uitkeringsverstrekking, voordeel € 1.279.000
Het resultaat op onze reguliere taken bedraagt € 1,28 miljoen positief. Omdat onder andere de effecten van de Corona-crisis op de uitkeringen onzeker zijn en niet duidelijk was of steunmaatregelen van het Rijk een vervolg kregen,  hadden wij in de begroting 5% eigen risico op de kosten afgedekt. Dit eigen risico betreft het gedeelte van de kosten wat bij een eventuele overschrijding van het budget niet door het Rijk vergoed wordt. Het Rijk heeft diverse steunmaatregelen zoals de NOW, TVL en TOZO verlengd en op onderdelen zelfs verruimd. Dit leidt ertoe dat wij in 2021 ons eigen risico niet nodig hebben gehad. Dit betreft in totaal een voordeel van ongeveer € 850.000. Verder is er ook sprake van een voordeel op de kosten voor de Bijstandsverlening voor zelfstandigen en de kosten voor de IOAW-regeling en de IOAZ-regeling. Dit betreft in totaal ongeveer € 400.000. Er is sprake een nadeel van € 80.000 op de uitvoeringskosten. Dit nadeel vloeit voor een groot deel voort uit een nabetaling uit 2020 ter grootte van € 47.000. Daarnaast is er sprake van enkele kleine verschillen.

TOZO, voordeel € 279.000
Op de uitvoeringskosten van de TOZO-regeling is in 2021 per saldo sprake van een voordeel van € 279.000. Dit voordeel vloeit volledig voort uit de afwikkeling van de regeling met het Rijk over 2020. De normbedragen die wij voor de afwikkeling per dossier (in 2020 ruim 725 dossiers) hebben ontvangen zijn hoger dan de hiervoor gemaakte kosten. Wij stellen voor deze middelen vrij te laten vallen in het resultaat van 2021.

TONK, voordeel € 409.000
Van de regeling Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten is in beperkte mate gebruik gemaakt. Wij hebben in 2021 in totaal 9 aanvragen gehad. Het merendeel hiervan voldeed niet aan de voorwaarden die aan de regeling  waren gesteld. Inkomsten zijn bijvoorbeeld minder dan 30% gedaald of de aanvraag was onvolledig. Dit betekent dat wij op de middelen die wij van het Rijk hiervoor hebben ontvangen een bedrag van € 409.000 overhouden. Wij stellen voor deze middelen vrij te laten vallen in het resultaat 2021.

Participatie, incidenteel voordeel € 590.000 

Emco/Wsw, incidenteel voordeel € 97.000
Dit voordeel wordt voor een groot gedeelte veroorzaakt door een beter resultaat bij Sociale Werkvoorziening Emco. Het totale Emco-resultaat komt naar verwachting uit op een tekort van ongeveer € 2,5 miljoen. In de begroting was rekening gehouden met een tekort van ongeveer € 3,9 miljoen. Het relatieve voordeel wordt mede veroorzaakt door de steunpakket van de overheid om gedurende de Corona-crisis de bedrijfsvoering op gang te houden. Emco heeft echter ook in 2021 mogelijkheden gezien om gedurende deze periode grotendeels open te blijven en heeft hiermee het productieverlies kunnen beperken. Onze bijdrage in het exploitatietekort van de Emco (ruim 13%) wordt hierdoor per saldo ongeveer € 192.000 lager dan begroot.
Bij decembercirculaire hebben wij van het Rijk nog een aanvulling op het Wsw-budget ontvangen. Dit bedrag hebben wij volgens afspraak doorbetaald aan de Emco. Wij hebben dit bedrag echter niet meer in een begrotingswijziging kunnen verwerken (de laatste formele wijziging vindt begin december plaats). Het voordeel (€ 95.000) landt hierdoor in Programma 6 en leidt hier daarom om tot een boekhoudkundig nadeel. Per saldo is het resultaat uiteraard nihil.

Re-integratie, voordeel € 472.000
Naast het voordelige resultaat op de Emco is er sprake van een voordeel op het onderdeel Re-integratie. Ook hier heeft Corona vooralsnog een geringer effect gehad dan verwacht. Zoals eerder aangegeven zijn diverse steunmaatregelen van het Rijk in de loop van 2021 verlengd.  Vooralsnog is  de verwachte toename op onze uitgaven hierdoor uitgebleven. Op de reguliere bedrijfsvoering is daardoor sprake voordeel van ongeveer € 330.000.  Dit betreft voor een groot deel middelen die gebudgetteerd waren voor extra personele inzet waaronder klantmanagers en juridisch kwaliteitsmedewerkers, maar ook op de kosten van bijvoorbeeld scholing en training, advieskosten en reiskosten. Verder hebben we een voor € 61.000 subsidie-inkomsten kunnen realiseren voor het maatwerktraject Perspectief op Werk. 
Tot slot is er sprake van een fors incidenteel voordeel uit voorgaande jaren op grond van een uitspraak die de Hoge Raad in juni 2020 heeft gedaan. Als gevolg hiervan hebben wij over de jaren 2016 en 2017 een bedrag van ongeveer € 142.000 aan btw op re-integratietrajecten teruggevraagd en ontvangen van de Belastingdienst.

Naast de voornoemde voordelen is er nog sprake van een klein voordeel op de uitvoering van in de inburgeringstaken.

Taakstelling Sociaal Domein
Vanaf 2021 hebben we in de begroting een taakstelling opgenomen om de kostenstijging in het Sociaal Domein het hoofd te bieden. Dit betreft een oplopende taakstelling van € 200.000 in 2021 tot € 800.000 vanaf 2024.  Bij de halfjaarraportage 2021 hebben wij aangegeven dat wij een groot deel van het bedrag van 2021 als structurele taakstelling  gaan realiseren. Het resterende deel wordt aangevuld met incidentele voordelen. In structurele zin hebben we in 2021 een ombuiging van € 175.000 kunnen realiseren. Het incidentele resultaat is voldoende om de resterende € 25.000 te realiseren.