Ambities en ontwikkelingen

In dit hoofdstuk geven we u een overzicht van de belangrijkste ambities en ontwikkelingen waar we aan werken.

Het sociaal domein in Nederland staat onder druk. Het is geen verrassing dat dit komt door een combinatie van factoren, waaronder de stijgende kosten, vergrijzing van de samenleving, personeelstekorten en complexere zorgvragen. Binnen het sociaal domein is er een aantal ontwikkelingen zichtbaar.

Binnen de WMO zijn er achterstanden in de behandeling van de aanvragen van onze inwoners. We zien een toename aan WMO aanvragen door met name de vergrijzing. Op 13 mei heeft dat ook de landelijke pers gehaald met de kop “aantal inwoners Coevorden met WMO naar recordniveau”. Het CBS laat zien dat dit ook een 
landelijke ontwikkeling is. We willen onze inwoners goed bedienen, binnen de wettelijke termijnen en dat lukt ons op dit moment tot onze spijt niet. Dit is te wijten aan krapte op de arbeidsmarkt in combinatie met een hoge werkdruk en een hoog ziekteverzuim. We zijn bezig met het maken van een actieplan met als doel de WMO-achterstanden dit jaar weg te werken en daarmee weer te voldoen aan de wettelijke termijnen eind dit jaar. Hiervoor is tijdelijk extra inzet nodig en nemen we de structurele oplossing mee in het onderzoek naar integraal werken in het sociaal domein.

De tekorten binnen het sociaal domein op het gebied van jeugdzorg zijn groot (circa € 4 miljoen), waarvoor recent bekend is geworden dat het rijk hiervoor de komende twee jaar € 2,6 miljoen per jaar compenseert. De VNG gaat ervan uit dat ook voor de volgende jaren enige compensatie te verwachten is. Deze verwachting hebben we in deze kaderbrief overgenomen. Hierbij is dan nog geen rekening gehouden met stijgende vragen en kosten naar ondersteuning m.b.t. jeugdzorg. We zijn bezig met een plan hoe we deze kostenstijging kunnen beheersen. Daartoe gaan we onder meer kijken naar mogelijkheden om samen slimmer te werken en nemen we dit vraagstuk 
mee in het onderzoek naar integraal werken in het sociaal domein.

De Hervormingsagenda Jeugd verplicht de gemeenten om een publiekrechtelijke samenwerking op te richten voor de regionale samenwerking op jeugdzorg in de vorm van een gemeenschappelijke regeling. Deze verplichting volgt uit het wetsvoorstel ‘Wet verbetering beschikbaarheid zorg voor jeugdigen’. De jeugdzorgregio is op dit moment opgesplitst in twee inkoopregio’s: inkoopregio Noord-Midden-Drenthe en de inkoopregio voor Zuid-Drenthe. De twaalf Drentse gemeenten voelen, ook los van de Hervormingsagenda Jeugd, de noodzaak en urgentie om de samenwerking te intensiveren. En vanuit dit perspectief wordt er gewerkt aan een Gemeenschappelijke Regeling Jeugdzorgregio Drenthe.

De participatiewet en ontwikkelingen in de sociale werkvoorziening maken dat we ook onze samenwerking binnen de EMCO en onze eigen activiteiten binnen het sociaal domein tegen het licht houden. Welke werkzaamheden zouden we eventueel regionaal willen organiseren om onze dienstverlening dichtbij met en voor onze inwoners richting de toekomst zeker te stellen en de toegankelijkheid te vergroten. Daarnaast is een belangrijk vraagstuk hoe Gemeente Coevorden grip houdt op deze, voor onze inwoners, zo belangrijke dienstverlening.

Voorgaande thema’s nemen we mee in het onderzoek naar integraal werken in het sociaal domein. De richtinggevende keuzes op dit onderwerp verwachten we eind dit jaar aan de raad te kunnen voorleggen.

Sinds 2024 is de Omgevingswet van kracht gegaan. Een belangrijk instrument voor de toekomst van onze leefomgeving en het ruimtelijke ordeningsperspectief. In Coevorden is deze wet inmiddels geïmplementeerd op het minimale niveau. Hiermee is de implementatie en de doorwerking van de wet niet klaar en moeten de 
mogelijkheden van de wet verder vorm krijgen en benut worden. Voor gemeenten kent de Omgevingswet vier kerninstrumenten, namelijk:

• Omgevingsvisie;
• Omgevingsprogramma;
• Omgevingsplan;
• Omgevingsvergunning.

Gemeenten hebben tot eind 2031 de tijd om hun tijdelijke omgevingsplan om te vormen tot één omgevingsplan 
voor de hele gemeente. We werken aan de doorontwikkelingen van de vier instrumenten, de implementatie en de 
borging. Hiervoor is de komende jaren aanvullend budget nodig.

In 2024 is de Nota Grondbeleid 2024-2028 door de gemeenteraad vastgesteld: situationeel grondbeleid. Binnen deze kaders voert het college het grondbeleid uit om doelen te bereiken, voornamelijk op het gebied van de woningbouwopgave en bedrijfsactiviteiten. Deze doelen worden op hoofdlijnen al genoemd in het bestuursakkoord en meer concreet in de begroting.

Bij de uitvoering van het grondbeleid is van belang inzicht te hebben in de impact (inhoudelijke en financieel) van een gebiedsontwikkeling en hoe groot de bijbehorende risico’s en kansen zijn voor de gemeente en ook welke capaciteit/ inzet het vraagt van de organisatie. Om tot een beter totaalbeeld te komen voor de organisatie en het 
bestuur gaan we een meerjarenperspectief grondexploitatie samenstellen waarin de gebiedsontwikkelingen, de bijdrage aan de bestuurlijke doelen en de financiën samengebracht worden en in de tijd gepland. Dit draagt bij aan de sturing aan de voorkant, slimmere uitvoering (zoals combinaties maken) en betere beheersing en 
verantwoording van de middelen.

Als regio willen we onze invloed op landelijke en Europese ontwikkelingen verhogen. Daarvoor is intensieve samenwerking nodig, zowel binnen de gemeente als partijen in de regio. Coevorden staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van grotere netwerken. Dit wordt in belangrijke mate verklaard door de ligging van onze gemeente tussen de regio's Assen-Groningen, de regio Zwolle, Twente en Duitsland. In de komende jaren werken we in het kader van het Nationaal Programma Vitale Regio's (NPVR, uitwerking van het programma Elke Regio Telt!) aan een toekomstplan voor de regio Zuid- en Oost-Drenthe: het Ontwikkelperspectief Zuid- en Oost-Drenthe. Het ontwikkelperspectief wordt de komende jaren uitgewerkt in een meerjarig uitvoerings- en investeringsprogramma, op basis waarvan we in gesprek gaan met het Rijk over de benodigde investeringen in onze regio. Investeringen die we als Rijk en regio samen moeten doen om onze regio vitaal en gezond te houden.

In BOCE-verband werken we op diverse bedrijfsvoering thema’s al intensief samen. We verkennen de mogelijkheden rondom het thema arbeidsmarktkrapte de handen verder ineen te slaan en trekken we samen op in Regio Deals en maken we samen met andere partners een ontwikkelperspectief. Daarnaast is de Gemeente Emmen voor Coevorden en Borger-Odoorn onze partner als het gaat om alle digitale ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen volgen elkaar snel op en de digitale beveiliging van onze gegevens is geen vanzelfsprekendheid en vraagt continue aandacht. Dit betekent dat we ook in BOCE-verband onderzoeken hoe wij met onze samenwerking ook klaar zijn voor de toekomst en onderzoeken wat hiervoor nodig is.

Als lokale overheid blijven we economische ontwikkeling faciliteren en stimuleren. Een belangrijk onderdeel hiervan is onze focus op bestaande en nieuwe bedrijventerreinen. Voor de bestaande terreinen stellen we met het bedrijfsleven een toekomstvisie op. Deze visie moet bedrijven helpen in hun economische ontwikkeling en voor ons een leidraad zijn bij ruimtelijke-, infrastructurele- en duurzaamheidsvraagstukken. De behoefte aan nieuwe bedrijventerreinen faciliteren we waar mogelijk. We onderzoeken daartoe ook de mogelijkheden voor een regionaal bedrijventerrein. Dit doen we samen met de gemeenten Hoogeveen, Emmen, 
Hardenberg en Borger-Odoorn en de provincie. Voor het grensoverschrijdende bedrijventerrein Europark werken we de toekomstvisie uit. Met de betrokken partijen uit de agrarische sector stellen we een actieplan. Acties zijn onder meer vrijwillige kavelruil en het aanpassen van agrarische bouwvlakken met ook meer oog voor diversiteit.

In de Raad van 12 november 2024 is het verzoek aan het College gedaan om een procesvoorstel te ontwikkelen om te komen tot een Koersdocument 2050. Er zijn mogelijk verschillende beelden bij het begrip ‘Koers 2050’. Het college zal de raad een voorstel doen wat we onder ‘Koers 2050’ verstaan en hoe de raad en samenleving hierbij betrokken worden.

Zomer 2024 heeft de rekenkamer een rapport over de S&V-cyclus opgeleverd, dat we als college ter hand nemen. De centrale vraag was: in hoeverre stelt de S&V-cyclus de raad in staat de kaderstellende en controlerende rol te vervullen? De rekenkamer trok drie conclusies:

• S&V-proces is op orde, maar kwaliteit producten kan beter. En het gesprek hierover vindt niet plaats.
• Producten geven onvoldoende beeld van doelrealisatie en meerjarige trends.
• Raad heeft niet gevoel te kunnen sturen (kaderstellend) of controleren, maar acteert hier ook niet proactief op. 

Ook deed de rekenkamer vier aanbevelingen. Naast de raad zijn ook het college, management en medewerkers ‘gebruikers’ van de S&V-cyclus. Inmiddels zijn de wensen van alle gebruikers in kaart gebracht als basis voor een plan van aanpak. De gewenste verbeteringen zijn samengevat:

• Versterk koppeling ambities- resultaten – geld – risico’s
• Strategischer: trends en ontwikkelingen laten zien op inhoud en geld Leesbaarder: grafischer, korter, taalgebruik, consistentie, publieksversie.
• Interne sturing en beheersing versterken.

We hebben vanuit deze verkenning meteen een aantal verbeteringen in gang gezet bij deze kaderbrief. De structurele aanpak delen we eind 2025 met de raad. Deze aanpak verloopt langs vijf pijlers: het proces, de rollen, inhoudelijke verbeteringen, financiën en control.

Als organisatie zijn we voortdurend gericht op het verbeteren, optimaliseren en vernieuwen van de organisatie om goed aan te sluiten op alle ontwikkelingen van en voor onze gemeente. Dit is een continu proces waarbij we steeds meer in control komen en er aandacht is voor werkdruk en werkgeluk en het boeien en binden van medewerkers aan Coevorden.

De nieuwe organisatiestructuur is geïmplementeerd en we hebben alle gemeentelijke basisprocessen in kaart gebracht en we voeren hier optimalisaties in door, zodat we de dienstverlening voor onze inwoners verbeteren en leren samen slimmer te werken.

Het aankomende nieuwe begrotingsjaar staat in het teken van cultuurverandering en het doorleven van de nieuwe manier van samenwerken. We hebben aandacht voor het thema leiderschap, optimalisatie van het gehele proces sturen en verantwoorden, waar de (aangepaste) opzet van deze kaderbrief een onderdeel van is.

In de begroting 2025 is opgenomen: ‘We bouwen geleidelijk verder aan een stevige, stabiele organisatie met een gezonde balans tussen onze opgaven en de daarvoor beschikbare capaciteit. Dit doen we onder andere door een verantwoorde uitbreiding van de vaste formatie en maximering van de inhuur tot 20% en keuzes maken in de 
bestuurlijke en ambtelijke ambities. Verder zetten wij in op meer (regionale) samenwerking.’

De afgelopen periode zijn de eerste stappen gezet. De basis ligt in het scheppen van inzicht en overzicht. Op deze manier ontstaat inzicht in de formatie, bezetting en inhuur per team en cluster. De eerste inzichten laten zien dat we 35 % inhuren op vacatures die niet vast te vervullen zijn in verband met de situatie op de arbeidsmarkt, 25 % inhuur op programma's en projecten inclusief dekking, 40% inhuur voor extra opdrachten (woonvisie, woonwagens) en vervanging ziekte in het primair proces.

Door dit traject zien we al een terugloop van 20 personen die we inhuren. Een deel hiervan is omgezet naar een vaste aanstelling (zoals gemeentesecretaris) en een deel van de werkzaamheden zijn afgerond of anders belegd. Tijdens de raadsinformatieavond over de organisatie lichten we dit nader toe.

Het functiewaarderingssysteem HR21 is beschikbaar bij alle organisaties die de Cao Gemeenten en Cao Samenwerkende Gemeentelijke Organisaties volgen. In Coevorden liepen we achter op andere gemeenten met het invoeren van dit systeem. We hadden veel achterstallig onderhoud op functieprofielen en we liepen niet gelijk 
met onze buurgemeenten waar dit al wel is geïmplementeerd. Op basis van het advies in de CAO hebben we eind van dit jaar dit functiewaarderingssysteem geïmplementeerd. Dit draagt onder meer bij aan het verstevigen van onze arbeidsmarktpositie.